Stilleven van groente of fruit

door leerlingen van groep 3

Benodigdheden:

1. foto's op A4 formaat van groente en fruit 
2. tekenpapier A4
3. vloeibare waterverf
4. waterverf
5. penselen
6. zwarte fineliner

 

Een stilleven is een kunstwerk of foto waarbij de kunstenaar een aantal voorwerpen opstelt en die als model gebruikt voor zijn werk. In de 17e eeuw werden zeer realistische stillevens geschilderd van bv. bloemen, huishoudelijke voorwerpen, schelpen of etenswaren. Kunstenaars uit die tijd die zich bezighielden met stillevens zijn Pieter Claes en Adriaen Coorte. 

Laat bovenstaande stillevens van Adriaen Coorte zien en bespreek ze. 

Wat valt op?

• zeer realistisch, lijkt op een foto
• donkere achtergrond zodat het licht op de voorstelling valt
• op het schilderij is het net wat mooier dan in het echt!

Ook nu zijn er nog kunstenaars die zo realistisch mogelijk schilderen of er nog een schepje bovenop doen: hyperrealisme of megarealisme. Schilderijen die zo echt lijken, dat het juist onwerkelijk wordt. Tjalf Sparnaay is een Nederlandse kunstschilder. Met zijn natuurgetrouwe schilderijen verwijst hij naar de stillevens uit de 17e eeuw. Zijn werken zijn, in tegenstelling tot de 17e eeuwse werken, zo groot, dat je de kleinste details kunt zien. 

Laat ook stillevens van Sparnaay zien en bespreek de verschillen met de 17-eeuwse werken. 

Wat moet je doen?

Teken de vrucht of groente van de foto zo nauwkeurige mogelijk na. Kleur in met waterverf. Gebruik meer of minder water om de kleuren aan te passen (beeldaspect: nuance). 

Schilder de achtergrond met vloeibare waterverf. Laat het werk drogen en omlijn de onderdelen met een zwarte fineliner.

Beeldaspecten die in deze les aan de orde komen: kleur, nuance (waterverf lichter maken), ruimte (plaatsing van objecten).
Technieken: realistisch natekenen van een object, schilderen met waterverf, omlijnen met fineliner.

Het rariteitenkabinet van Rembrandt

Benodigdheden:

1. tekenpapier 12 bij 12 cm
2. Oost-Indische inkt
3. kroontjespen
4. grijs potlood
5. zwart papier
6. lijm
7. diverse schelpen 

Rembrandt was schilder, etser en tekenaar, maar ook kunsthandelaar. In 1656 raakt hij failliet en om de schuldeisers te betalen, moesten zijn bezittingen worden verkocht. Een ambtenaar heeft toen een lijst gemaakt van alle spullen die zich in het huis van Rembrandt bevonden. Zo was er een grote verzameling voorwerpen uit diverse werelddelen in de 'kunstcaemer', ook wel 'rariteitenkabinet' genoemd (rare = zeldzaam).
In de kamer stonden gedroogde dieren, schelpen, afgietsels van antieke beelden, speren uit Indonesië, het schild van een schildpad, koraal, glas uit Venetië, servies, een leeuwenhuid, een slangenhuid en een kastje met munten en penningen. Zeelieden van de VOC en de WIC namen de voorwerpen vaak als privé-bagage mee naar Nederland. Zo kwamen er voorwerpen uit landen rond de Middellandse zee, het Turkse Rijk, Rusland, Afrika en Indië terecht op veilingen en in curiosawinkels.

Ets van een schelp, Rembrandt, 1650 (Rijksmuseum)

Bespreek hoe etsen worden gemaakt (filmpje van Het Klokhuis). Waarom levert een ets meer op dan een tekening? Waarom moet je de ondertekening van een ets in spiegelbeeld krassen?
Bekijk etsen van Rembrandt. Wat valt op?

• zeer gedetailleerd
• alleen lijnen 
• donkere vlakken maken d.m.v. arcering 
• levensecht
• zwart-wit
• schaduwen en lichtval

Laat leerlingen eerst oefenen in het gebruik van Oost-Indische inkt: hoe maak je dunne en dikke lijnen? Hoe maak je lichte en donkere vlakken? Wat is arceren?

Leerlingen tekenen een schelp na op de manier zoals Rembrandt dat deed. Teken met potlood, trek over met inkt. Bepaal dan waar het licht vandaan komt en arceer met potlood de schaduw van de schelp. Geef niet te veel tijd om met potlood te schetsen, 5 minuten is genoeg!

Plak alle leerlingwerken bij elkaar op een zwart vel: Het rariteitenkabinet van Rembrandt!

Beeldaspecten in deze les: lijn, nuance (aanbrengen van schaduw middels arcering), vorm (organische vormen).
Technieken: tekenen met Oost-Indische inkt.

In de stijl van Ted Harrison

Benodigdheden:

1. wasco
2. verf
3. kwasten
4. zwart sitspapier

Ted Harrison (1926 - 2015) is een Brits-Canadese kunstenaar die bekend staat om zijn landschapschilderijen met lijnen en kleuren. Harrison woonde in de noordelijk gelegen Canadese provincie Yukon.
De oorspronkelijke bevolking van Noord-Canada, de inuit, gebruikten een inuksuk (in meervoud: inuksuit) als richtingaanwijzer of mijlpaal. Inuksuit worden gemaakt door stenen op elkaar te stapelen. Doordat deze inuisuit boven de sneeuw uitkwamen, konden inuit over de toendra navigeren zonder te verdwalen.
De gestapelde stenen die op een mensfiguur lijken, worden, inunquaqq genoemd. Bij de Olympische Winterspelen van 2010 die in Canada werden gehouden,  was de inunquaqq onderdeel van de Olympische vlag.

Bekijk het werk van Ted Harrison. Wat valt op?

• berglandschappen
• zon en water 
• sprekende kleuren, warm en koud
• kleurvlakken gescheiden door lijnen

Bekijk foto's van inunquaqq. Hoe wordt zo'n figuur opgebouwd? Hoe komt het dat hij niet in elkaar zakt? Stenen houden elkaar in evenwicht. 

Leerlingen tekenen een landschap in grove lijnen met witte of blauwe wasco. Met plakkaatverf kleuren ze de vlakken in. Warme kleuren rond de zon, koude kleuren op de grond. Van sitspapier scheuren ze stenen en plakken deze in de vorm van een inunquaqq op het schilderwerk. 

Variant (zie foto hieronder): 

Schilder een landschap en vul de vlakken met plakkaatverf. Trek de scheidingslijnen over met zwarte verf. Scheur of knip een inunquaqq-figuur en plak deze op. Scheur de buitenranden van het schilderwerk en plak het als geheel op een zwarte ondergrond.

Beeldaspecten in deze les: kleur (warm-koud, mengkleuren), lijn, vorm (organische vormen).
Technieken: kleuren mengen, schilderen, scheuren van rechte lijnen. 

Knappe koppen

Benodigdheden:

1. gekleurd A4 papier in drie kleuren
2. schaar of snijmesje + snijmat
3. lijm
4. potlood
5. marker 
6. paperclips

Andy Warhal (1928-1987) is een Amerikaanse pop-art kunstenaar. Pop-art is de afkorting van 'popular art', de kunst van het volk. Pop-art kunstenaars wilden af van de verheven kunst en toonden met hun werken aan dat je ook door het bestuderen van je eigen omgeving prachtige kunstwerken kon maken. Op zijn bekendste werken staan alleen soepblikjes of colaflesjes. Hiermee verwees Warhol naar de consumptiemaatschappij waarin we leven. 

Warhol begon zijn carrière als reclametekenaar en ging later kunstwerken maken. Door zijn keuze voor zeefdruk kon hij meerdere exemplaren van een werk afdrukken en dus experimenteren met kleuren en de effecten van kleuren op elkaar.  

In deze les maakt elke leerling twee of drie portretten en onderzoeken ze de invloed van kleuren op elkaar.

Wat moet je doen?

Stap 1: Schets met potlood een hoofd en schouders. Verdeel het hoofd in de belangrijkste vlakken: voorhoofd, kin, wangen, ogen, neus, mond, oren. Trek met een marker de belangrijkste lijnen over.

Stap 2: Leg de tekening op twee gekleurde A4-vellen en maak ze aan elkaar vast met paperclips. Knip of snijd de vormen uit.

Stap 3: Maak overblijvende delen weer vast met paperclips.

Stap 4: Leg de delen op een gekleurd A4tje. Werk in spiegelbeeld, zodat de zwarte lijnen van de stift niet meer zichtbaar zijn. 

Stap 5: Schuif met de losse delen tot je het mooi vindt en plak ze vast. Begin daarbij aan de buitenrand.

Beeldaspecten in deze les: kleur (invloed van kleuren op elkaar), vorm
Technieken: tekenen en daarin de belangrijkste lijnen zoeken, knippen en/of snijden, plakken

Naar een idee van: Laat maar zien.