Berken in de herfst

Benodigdheden: 

1. A3 tekenpapier*
2. schilderstape in verschillende breedtes
3. vloeibare waterverf rood, geel+groen
4. kwasten
5. plakkaatverf 
6. tamponneerkwasten
7. oude plastic winkelpasjes/klantenkaarten
8. schoteltjes en jampotjes
   *Kies dik tekenpapier, zodat het niet scheurt bij het verwijderen van de tape . 

Bekijk berkenbomen op het digibord. Wat valt op?

• stammen zijn recht
• stammen zijn wit/grijzig
• horizontale afbladderende bast
• herfstkleuren oranje, geel, rood, bruin

Wat moet je doen?
Stap 1
Leg het tekenvel voor je met de smalle kant naar beneden. Plak brede stroken tape van boven naar beneden, dit zijn de boomstammen. Plak smalle stukjes tape aan de stammen voor de takken. Let op: takken groeien omhoog!

Stap 2

Verf met verdunde vloeibare waterverf horizontale banen voor de achtergrond. Je kunt over de tape heen verven. Laat drogen en haal de tape er voorzichtig af. 

Stap 3

Doe wat zwarte plakkaatverf op een schaaltje. Doop je klantenpasje in de verf. Trek het pasje dan op verschillende plekken van links naar rechts (of andersom!) tot halverwege de stam zodat er zwarte vegen ontstaan. 

Stap 4

Spuit enkele warme kleuren plakkaatverf + groen op een bordje. Tamponneer bladeren bovenaan de bomen. Meng de kleuren niet, maar doe meerdere kleuren tegelijk aan de kwast. 

Stap 5

Ophangen! 

Werkstukken gemaakt door leerlingen van groep 3. 

Beeldaspecten: kleur, lijn. 

Begrippen: koude en warme kleuren, tamponneren.

Spook in de slaapkamer

Help, spoken in mijn slaapkamer! Achter de kast, onder het bed, achter de gordijnen .... 

Benodigdheden:

1. wit tekenpapier A5 formaat
2. Oost-Indische inkt + kroontjespen
3. potlood
4. papieren doekje
5. zwart papier voor achtergrond

Wat moet je doen?

1. Schets met potlood je slaapkamer: bed, kast, nachtkastje, raam enz. 
2. Teken spoken op verschillende plekken. 
3. Trek de tekening over met Oost-Indische inkt.
4. Laat de spoken wit en vul de rest van de tekening in met diverse texturen, om 'kleurverschil' aan te brengen. 

Kijk voor een les over textuur ook bij de oefening met Oost-Indische inkt.

Beeldaspecten: lijn, textuur

Tekeningen gemaakt door leerlingen van groep 8. 

Lelijke heksen

Benodigdheden:

1. houtskool
2. pastelkrijt
3. wit tekenpapier A4
4. zwart papier voor achtergrond
5. haarlak

Vooraf

Waaraan herken je een heks? Welke voorwerpen of dieren associeer je met een heks? Hoe ziet een boze heks eruit? Denk aan gezichtskenmerken als mond, ogen en wenkbrauwen.
Laat leerlingen eerst op een kladje oefenen met houtskool. Leg uit hoe je  kleurverschillen maakt en hoe je met je vingers of een papieren doekje vlakken en lijnen kunt uitvegen. Met kneedgum kun je fouten verwijderen. 

Wat moet je doen?

1. Teken met houtskool het gezicht plus de hoed van een heks.
2. Kleur het gezicht in met pastelkrijt in een koude kleur. 
3. Teken daarna met houtskool ogen, neus en mond in het gezicht. 
4. Teken de schouders met een deel van de jurk. 
5. Kleur de hoed zwart. 
6. Teken rondom dingen die te maken hebben met heksen/Halloween. 
7. Fixeer het werk met haarlak. 

Beeldaspecten: kleur, nuance.

Werkstukken gemaakt door leerlingen van groep 7. 

Gespiegelde pompoenen

Benodigheden:

1. zwart knutselpapier A4 
2. oranje knutselpaper half A4
3. liniaal
4. potlood
5. schaar en lijm
6. snijmesje en snijmat

Wat moet je doen?

1. Verdeel het zwarte vel met potlood en liniaal in vier rechthoeken. 
2. Verdeel elke rechthoek verticaal in tweeën; je hebt nu 8 vakken. 
3. Verdeel het oranje vel in vier rechthoeken en knip ze uit. Hieruit knip je straks de vier halve pompoenen.
4. Teken tegen de lange kant van een oranje velletje de helft van een pompoen. Teken hierin een oog, een halve mond en een halve neus. 
5. Knipt de pompoen uit; zorg dat de rest van het papier heel blijft.
6. Snijd oog, mond en neus uit. 
7. Plak nu deze halve pompoen tegen de middellijn van een zwarte rechthoek. 
8. Plak het restant van de uitgeknipte pompoen aan de andere kant van de zwarte rechthoek; ook oog, neus en mond. 
9. Herhaal dit drie keer, zodat je vier pompoenen hebt. Zorg dat de er geen twee zwarte of twee oranje achtergronden tegen elkaar liggen. Zie voorbeeld. 

Beeldaspecten: ruimte (positief en negatief), kleur 

Halve heksen

Benodigdheden:

1. tekenpapier A4
2. potlood
3. viltstiften
4. wit potlood of gel-pen
5. zwart papier voor achtergrond

Start de les met een klassengesprek over heksen en/of Halloween. Wat is Halloween? Wat vieren we dan? Wat heeft een heks te maken met Halloween? Waaraan kun je een heks herkennen? Welke spullen doen je denken aan een heks? Welke dingen heeft een heks vaak bij zich? Wat kun je zeggen over de kleding van een heks?

Wat moet je doen? 

1. Schets met potlood de onderste helft van het lichaam van een heks: rok en benen. Teken daaromheen dingen die met heksen of Halloween te maken hebben. 
2. Trek  op ongeveer 1/3 deel vanaf de onderkant een horizonlijn. 
3. Kleur de tekening met viltstift. 
4. Kleur de achtergrond met viltstift. 
5. Plak je tekening op een zwart vel. 
6. Teken op de rand met wit potlood of gel-pen dingen die bij heksen passen. 

tekeningen gemaakt door leerlingen van groep 7

Pompoenen, net als Yayoi Kusama

Benodigdheden:

1. zwart papier A4
2. gekleurd papier
3. zwarte markeerstift
4. zwarte fineliner
5. schaar
6. lijm 
7. wit potlood

Over de kunstenaar

Yayoi Kusama (1929) is een Japanse kunstenares. Ze maakt schilderijen, beelden en grote installaties met spiegels en veel licht die oneindigheid symboliseren. Al haar kunstwerken hebben een ding gemeen: stippen. Ze wordt daarom ook wel 'princess of the polka dots' genoemd. 

Al op jonge leeftijd wilde Kusama kunst maken, maar haar traditionele Japanse ouders vonden dit maar niks. Daarom vertrok ze naar New York en sloot zich aan bij de kunstenaars aldaar, waaronder Andy Warhol. 

Als klein meisje had Kusama een hallucinatie waardoor ze in paniek raakte: de bloemen in een bloemenveld begonnen tegen haar te praten. De bloemen zagen eruit als stippen en zo ver ze kon kijken zag ze deze stippen. Dit gaf haar het gevoel dat ze verdween in een oneindige wereld vol stippen. 

Deze ervaring vormt de basis voor haar latere werk: "Onze aarde is slechts een stip onder de miljoenen sterren in de kosmos. Stippen vormen een weg naar de oneindigheid." 

Ook al is Kusama inmiddels in de 90, ze schildert nog elke dag. 

Kusama's kunst

Bekijk werk van Kusama en bespreek dit. Wat valt op? 

• grote en kleine stippen geven de vorm van een voorwerp aan
• achtergronden van schilderijen bestaan vaak uit driehoekjes
• veel pompoenen
• felle kleuren

Links:

Museum Tate, Londen, wie is Yayoy Kusama

Kusama museum, Tokio, info voor kinderen 

Opdracht: 

1. Teken op gekleurd papier drie pompoenen en knip ze uit. Geef met dikke en dunne stippen de segmenten van de pompoen aan.
2. Teken op het zwarte vel met wit potlood driehoekjes. Begin met een zigzaglijn en teken van daaruit verdern. 
3. Plak de pompoenen op de achtergrond en zorg voor overlapping. 

Beeldaspecten: vorm, kleur, lijn, ruimte (overlapping) 

Kunstwerken gemaakt door leerlingen van groep 6

Herfstblaadjes vangen

Benodigdheden:

1. wit tekenpapier A3 formaat
2. oliepastelkrijtjes
3. vloeibare waterverf of verdunde ecoline
4. kwasten
5. pot water

Wat moet je doen?

• Trekken onderaan het vel op de smalle kant je handen om met potlood; laat de naar elkaar wijzen. Vraag eventueel hulp aan je schoudermaatje. 
• Kleur de handen in met oliepastel. 
• Teken boven de handen blaadjes die naar beneden dwarrelen. Kleur ze in met oliepastel in herfstkleuren.  
• Verf de achtergrond met verdunde vloeibare waterverf en laat daarbij een paar cm van de rand vrij zodat er een natuurlijke lijst ontstaat.

Variant: kies echte herfstblaadjes in plaats van getekende. Plak ze op je tekening NA het verven en drogen van de achtergrond. 

Beeldaspecten: kleur, vorm

Werkstukken gemaakt door leerlingen van groep 4. 

Herfstblaadjes met vloeipapier

Benodigdheden:

1. wit tekenpapier A4
2. vloeipapier in herfstkleuren
3. kwast
4. pot met water
5. witte wasco

Laat diverse vormen van boombladeren zien. Bladeren zijn organische vormen (beeldaspect: vorm). Bespreek welke kleuren bij de herfst horen: warme kleuren zoals, rood, geel en bruin (beeldaspect: kleur).

Wat moet je doen? 

• Teken met witte wasco herfstbladeren in verschillende vormen. Teken de nerven.
• Scheur dan stukjes van vloeipapier; niet te klein. Plak ze vast door elke keer een deel van het tekenvel nat te maken en daarop een stukje vloeipapier te leggen. Vul zo het hele vel. Zorg dat het vloeipapier goed nat is, zodat het kleur kan afgeven.

• Laat het vloeipapier een beetje aandrogen, maar niet volledig droog worden. Trek het vloeipapier eraf en de getekende herfstbladeren zullen weer zichtbaar zijn.

Beeldaspecten: vorm, kleur.

Werkstukken gemaakt door leerlingen in groep 5. 

Albatros, Yorick Goldewijk

Niet vaak werd ik zo gegrepen door een boek als door Albatros van Yorick Goldewijk. Uiteraard door de inhoud, daarover straks meer, maar vooral ook om wat je er als leerkracht in de klas mee kunt doen. Albatros is bij uitstek geschikt als samenleesboek. Het biedt tal van gespreksonderwerpen om dieper over na te denken en te bespreken: oorlog, vriendschap, onverdraagzaamheid, nepnieuws.

Krijg je de aanschaf van 25 exemplaren voor de hele klas niet rond, gebruik Albatros dan als voorleesboek bij je lessen begrijpend luisteren. 

Plot
Albatros speelt zich af in een land waar Zuiderlingen en Noorderlingen al tientallen jaren met elkaar in oorlog zijn. Als Abel op een dag wakker wordt, ontdekt hij dat alle mensen in dieren zijn veranderd. Zijn vader is een hond en zijn moeder een hert. Vlak voor haar spraakvermogen helemaal weg is, smeekt zij Abel op zoek te gaan naar andere mensen. Samen met zijn vader, de hond, trekt hij naar het vijandige Noorden. Daar ontmoet hij de 15-jarige cynische en wantrouwende Kat. Ze besluiten samen op reis te gaan om andere mensen te zoeken. 

Waarom worden alle mensen in dieren veranderd? Is het de erfzonde, een straf van God of een teken uit het universum? Kat denkt het wel te weten, want mensen maken volgens haar alles kapot - en niet alleen in een oorlog. Maar naarmate ze langer samen optrekken, krijgen Kat en Abel respect voor elkaars verschillen en ontstaat er een hechte vriendschap. 

Begrijpend luisteren 
De plot over in dieren veranderde mensen mag dan fantasy zijn, de onderliggende thematiek is actueel. De slepende oorlog tussen Zuiderlingen en Noorderlingen wordt gevoed door propaganda, nepnieuws en ingesleten haat. Door de ogen van Abel en Kat zien leerlingen dat dingen die mensen elkaar aandoen, de menselijkheid wegnemen. 

De rijke, beeldende taal van Goldewijk, vol sterke metaforen en symboliek, daagt leerlingen uit om dieper na te denken over deze zware thematiek. Het boek biedt daarmee veel aanknopingspunten om te onthouden, begrijpen, toepassen, analyseren, evalueren en creatief te denken volgens de taxonomie van Bloom.

Algemene gegevens: 
Titel: Albatros
Schrijver: Yorick Goldewijk 
Cover: Martijn van der Linden
Jaar van uitgifte: 2025
ISBN: 9789021686608
Uitgeverij: Ploegsma

Met een gouden randje

Benodigdheden:

1. wit tekenpapier op A4 formaat
2. potlood
3. liniaal
4. plakkaatverf
5. kwast
6. goudkleurige markeerstift

Vraag leerlingen herfstbladeren meenemen. Bekijk deze samen en bespreek de verschillende vormen: hartvormig, ovaal, rond, langwerpig enz. Ook de samenstelling van de bladeren kan verschillen: een blad kan enkelvoudig zijn of samengesteld uit meerdere blaadjes (geveerd of handvormig). 

Wat moet je doen?

1. Schets een aantal bladeren op het tekenvel: alleen de buitenranden en de steel. Ze mogen elkaar niet overlappen, wel mogen delen van het blad van het tekenvel 'afvallen'. Maak het tekenvel vol. 
2. Trek met potlood en liniaal schuine lijnen: twee van links naar rechts en twee van boven naar beneden. Zorg dat de lijnen de blaadjes doorkruisen.  
3. Kies vier warme kleuren verf: twee voor de bladeren en twee voor de achtergrond. 
4. Verf binnen een vak de bladonderdelen in één kleur en de achtergrond in een andere kleur. In het vak ernaast krijgen de bladonderdelen kleur drie en de achtergrond kleur vier.
   
5. Laat drogen. Trek de buitenlijnen van de blaadjes en de schuine lijnen over met goudkleurige stift. 

Beeldaspecten: vorm, kleur, nuance

Werkstukken gemaakt door leerlingen van groep 8.