Portret in clair obscur

Benodigdheden:

1. tekenpapier op A4 formaat
2. houtskool
3. papieren doekjes
4. zwart papier voor achtergrond

Clair-obscur is een techniek waarbij de voorgrond extreem licht is en de achtergrond extreem donker met als doel een dramatisch effect te creëren. De manier van lichtgebruik is vergelijkbaar met een schijnwerper in het theater: alleen het onderwerp staat in het licht.

Titus, de zoon van Rembrandt van Rijn (Rembrandt, 1660)

Narcissus, de man die verliefd werd op zichzelf, Caravaggio (1597-1599)

Laat deze twee schilderijen zien waarin clair obscur is toegepast. Wat valt op? Waar is het donker, waar is het licht? Waarom zou een kunstenaar dit doen? Welk gevoel roept dit bij je op?

Leerlingen gaan in tweetallen tegenover elkaar zitten en maken zo een portret van elkaar waarbij ze gebruikmaken van arceer- en veegtechnieken. De achtergrond wordt donker gemaakt, het gezicht licht. 

door leerlingen van groep 6

Beeldaspecten: kleur, nuance, ruimte

Vecht mee met de VOC

door leerlingen van groep 6

 Benodigdheden:

1. tekenpapier op A3 formaat
2. tekenpapier op A4 formaat
3. vloeibare waterverf of ecoline
4. kwast
5. oliepastels
6. schaar en lijm
7. ijscostokjes
8. stanleymes
9. snijplaat 
10. kranten 
11. papieren handdoekjes

Tegen het eind van de Gouden Eeuw zijn de Nederlanden in oorlog met Engeland, een strijd die op zee wordt uitgevochten. In deze les tekenen de leerlingen een zeeschip uit die tijd. 

Bekijk schilderijen van zeeschepen die in gevecht zijn. 

Wat valt op?  Hoe herken je de Nederlandse schepen? Welke vlaggen zie je nog meer? Wat zie je op de voorgrond van het eerste schilderij? Wat valt je op aan de zeilen? Hoe kun je zien dat de schepen in gevecht zijn? 

Zeeslag Engels-Nederlandse oorlog (1666)

Schilder: Abraham Storck

Verbranding deel Engelse vloot (1667). 

Schilder:van Pieter van de Velde 

Wat moet je doen?

Stap 1

Maak eerst de achtergrond: beschilder het A3 vel met vloeibare waterverf of ecoline. Onderaan is het water donker, verder weg wordt het lichter (voeg water toe). 

Stap 2

Teken op het A4 vel met een licht kleurtje oliepastel een VOC-schip en kleur dit in. Teken extra dingen die je tijdens de zeeslag ook in het water ziet, zoals mensen, vuur, een anker, een reddingsboot etc. Kleur in met oliepastel. Vergeet niet de zeilen wit te kleuren.

Stap 3

Verf over je tekening met blauwe vloeibare waterverf of ecoline. Dep het teveel aan verf met een papieren handdoekje van de witte zeilen.  Laat dit drogen.

Stap 4

Knip alle delen uit en laat daarbij een randje blauw zitten. Plak ijscostokjes achter de losse onderdelen. Pak het grote blauw geschilderde A3 vel en bepaal waar je je schip en de andere dingen wilt hebben. Snijd met een stanleymes sneetjes van circa 3 cm in dit achtergrondvel. Steek de stokjes in de achtergrond en je werk is klaar

Bron: Laatmaarleren.nl 

Pracht aan de gracht (in groep 8)

Benodigdheden: 

1. tekenpapier op A4 formaat
2. potlood
3. liniaal
4. Oost-Indische inkt
5. kroontjespen
6. pastelkrijt

Bekijk grachtenpanden en bespreek de diverse gevels: trap-. hals-, klok- en tuitgevel. Bespreek de details: verdeling in etages, plaatsing van de ramen, symmetrie, trapjes, jaartal etc. 

Leerlingen trekken met potlood en liniaal een lijn op 5 cm van de onderkant van het vel papier, zodat de tekeningen naast elkaar opgehangen kunnen worden. Schets de huizen met potlood, geef aan waar de ramen en deur komen, maar laat de details achterwege. Trek de lijnen dan over met Oost-Indische inkt en teken tegelijkertijd de details. Teken bootjes in de gracht. 

Kleur de tekening in met pastelkrijt. 

door leerlingen van groep 8

Beeldaspecten: kleur, lijn, vorm, nuance. 

Bonte bloemen

 Benodigdheden:

1. restjes gekleurd papier
2. wit tekenpapier A3
3. schaar
4. lijm
5. zwarte stiften in diverse diktes

Knip uit restjes papier meerdere cirkels en plak ze verdeeld op het vel papier, ook kleinere cirkels op de grotere. Maak met diverse zwarte stiften bloemen van de cirkels door bloemblaadjes en stelen te tekenen. 

Beeldaspecten: vorm, lijn, kleur.

Bron: Krokotak

De stoel van Vincent van Gogh

Benodigdheden:

1. gekleurd papier 14 bij 14 cm
2. linoleum 12 bij 12 cm
3. carbonpapier
4. gutsjes
5. glasplaat
6. blockprint
7. roller
8. kranten
9. drukpers
10. lijm

Vincent van Gogh (1853-1890) was een Nederlands kunstschilder. Zijn werk valt onder het postimpressionisme. In zijn beginjaren portretteert hij vooral gewone mensen en zijn de kleuren van zijn schilderijen donker (de Aardappeleters). 

Hij verhuist naar Parijs en leert werk van de Franse schilders kennen: licht en kleur zijn in hun werk belangrijk. Van Gogh verruilt de donkere kleuren voor heldere. Van de schilder Pissaro leert hij impressionistisch te schilderen. Van Gogh verandert de stippen in streepjes en zijn werk wordt kleuriger en helderder. 

Na twee jaar Parijs gaat Van Gogh naar Zuid-Frankrijk, waar hij o.a. boomgaarden en korenvelden schildert. 

Van Gogh krijgt angstaanvallen en laat zich opnemen in een ziekenhuis bij Arles. In de tuin van het ziekenhuis maakt hij de mooiste schilderijen. Een van de werken die daar is ontstaan, is Sterrennacht. In 1890 pleegt Van Gogh zelfmoord. 

Het schilderij De stoel (The London Gallery) is geschilderd in 1888. 

Bekijk het schilderij en bespreek het aan de hand van de beeldaspecten. Wat zie je? Wat valt op? Wat ligt op de stoel? Wat kun je zeggen over het kleurgebruik? Welk materiaal is er gebruikt? Wat vind je van het schilderij? Wat kun je zeggen over  de kleuren? 

Print voor elke leerling onderstaande afbeelding op 12 bij 12 cm. 

Breng de afbeelding met carbonpapier over op linoleum.

Snijd de lijnen uit met een gutsje. 

Rol het linoleum in met blockprint en maak twee afdrukken zonder dat je een tweede keer het linoleum inrolt. Experimenteer met kleuren door elkaar of twee kleuren op een afdruk. 

Plak de werken naast of onder elkaar op een passend gekleurd vel. 

Beeldaspecten: kleur, ruimte, lijn. 

Deze les is gegeven in groep 6 tijdens onze Arts & Activities-lessen over het impressionisme in maart/april 2021. 

Tropische vogels in krijt

Benodigdheden:

1. zwart knutselpapier A4 formaat
2. zwarte oliepastelkrijtjes
3. pastelkrijtjes
4. fixeer of haarlak 

Bekijk foto's van tropische vogels en bespreek wat opvalt. 

Leg uit hoe je met pastelkrijtjes werkt: kleurnuances maken d.m.v. vegen; lichte en donkere accenten aanbrengen met zwart of wit krijt en dit weer uitvegen.

Teken met zwarte oliepastel op zwart papier een vogel op een tak. Kleur in met softpastels en fixeer het werk. Plak of niet het op een gekleurde achtergrond. 

         door leerlingen van groep 8

Beeldaspecten: lijn, kleur, nuance. 

 

Op de brug in de tuin van Claude Monet

Benodigdheden: 

1. tekenpapier op A3 formaat
2. plakkaatverf
3. kwasten
4. wit knutselpapier
5. schaar
6. oliepastels
7. lijm

Claude Monet (1840- 1926) geldt als een van de belangrijkste schilders van het impressionisme. Zijn schilderij 'Impression, soleil levant' uit 1872 is de aanzet geweest tot de term impressionisme. 
Typerend voor impressionisten: 

• keuze voor onderwerpen uit het gewone leven waarin het draait om sfeer
• bijzondere aandacht voor licht en kleur
• werken in de open lucht
• vlotte penseelstreken
• streepjes, klodders - lijkt op een schets
• het gaat om de impressie!

Bespreek de term impressionisme. Laat enkele schilderijen van Monet zien en zoom in op een werk met waterlelies via Arts & Culture. Zien de leerlingen de kenmerken van impressionisme hierin terug? 

Monet had bij zijn atelier in Giverny een kleurrijke tuin met vijver en een Japanse brug. In die tuin schilderde hij graag. Beroemd zijn dan ook zijn werken van de waterlelies. Zowel de brug als de waterlelies staan centraal in deze les. 

Les 1

Leg een A3-tekenvel voor je. Trek met potlood een horizonlijn iets boven het midden. Schilder de vijver en de lucht met opwaartse korte kwaststreken. Meng de verf niet, maar doe steeds twee kleuren aan de kwast. Zorg ervoor dat het blauw van het water een ander blauw is dan dat van de lucht. 

Schilder op dezelfde manier aan weerszijden van het tekenvel bomen. 

Schilder waterlelies in de vijver. Denk eraan dat ze voor in de vijver groter zijn dan achterin. 

Les 2

Laat iemand een foto van je maken waarop je helemaal te zien bent. Print de foto en knip hem uit. 

Knip uit wit tekenpapier drie evenwijdige bogen van circa 1,5 cm breed. Knip dan vier rechte stukken van 1,5 breed, dit zijn de staanders. Kleur ze met oliepastel zo dat het op oud hout lijkt. Plak de foto op het werk en plak daar dan de brug overheen. 

Beeldaspecten: kleur, nuance, ruimte. 

Deze les is gegeven in groep 6 tijdens onze Arts & Activities-lessen over het impressionisme in maart/april 2021. 
 

De slaapkamer van Vincent

door Dylan, groep 8

Dit is de 500e les op Tekenen en zo!

Benodigdheden:

1. wit en zwart tekenpapier 18 bij 14 cm
2. wit en zwart tekenpapier 31 bij 20
3. linoleum 16 bij 12 cm
4. carbonpapier
5. gutsjes
6. glasplaat
7. blockprint
8. roller
9. kranten
10. drukpers
11. lijm

Vincent van Gogh (1853-1890) was een Nederlands kunstschilder. Zijn werk valt onder het postimpressionisme. In zijn beginjaren portretteert hij vooral gewone mensen en zijn de kleuren van zijn schilderijen donker (de Aardappeleters). 

Hij verhuist naar Parijs en leert werk van de Franse schilders kennen: licht en kleur zijn in hun werk belangrijk. Van Gogh verruilt de donkere kleuren voor heldere. Van de schilder Pissaro leert hij impressionistisch te schilderen. Van Gogh verandert de stippen in streepjes en zijn werk wordt kleuriger en helderder. 

Na twee jaar Parijs gaat Van Gogh naar Zuid-Frankrijk, waar hij o.a. boomgaarden en korenvelden schildert. 

Van Gogh krijgt angstaanvallen en laat zich opnemen in een ziekenhuis bij Arles. In de tuin van het ziekenhuis maakt hij de mooiste schilderijen. Een van de werken die daar is ontstaan, is Sterrennacht. In 1890 pleegt Van Gogh zelfmoord. 

Het schilderij De slaapkamer is uit 1888. Bekijk het schilderij en bespreek het aan de hand van de beeldaspecten. Wat zie je? Wat valt op? Wat zie je aan de wand? Wat kun je zeggen over het perspectief? Welk materiaal is er gebruikt? Wat vind je van het schilderij? Wat kun je zeggen over  de kleuren? 

Print voor elke leerling onderstaande afbeelding op 12 bij 16 cm. 

Breng de witte lijnen van de afbeelding met carbonpapier over op linoleum. Dat wat wit is, moet worden uitgesneden. 

Schrijf linksonder je naam in spiegelbeeld. 

Maak dan vier drukken: twee met witte verf op zwart papier en twee met zwarte verf op wit papier. 

Laat de drukwerken goed drogen en plak ze dan op de vellen van 31 bij 19 cm: wit op zwart, zwart op wit. Gebruik 1 cm om deze twee vellen aan elkaar te plakken. 

Beeldaspecten: kleur, ruimte, lijn. 

Deze les is gegeven in groep 8 tijdens onze Arts & Activities-lessen over het impressionisme in maart/april 2021. 

Waterlelies op een bordje

Door Jesper, groep 3

Claude Monet (1840- 1926) geldt als een van de belangrijkste schilders van het impressionisme. Zijn schilderij 'Impression, soleil levant' uit 1872 is de aanzet geweest tot de term impressionisme. 

Impressionisme is in de 2e helft van de 19e eeuw ontstaan in  Frankrijk.  Typerend voor impressionisten: 

• keuze voor onderwerpen uit het gewone leven waarin het draait om sfeer
• bijzondere aandacht voor licht en kleur
• werken in de open lucht
• vlotte penseelstreken
• streepjes, klodders - lijkt op een schets
• het gaat om de impressie!

Monet heeft ook in Nederland gewoond en gewerkt. Over zijn periode in Zaandam heeft Kaatje Vermeire het kinderboek 'In de tuin van Monet' geschreven. 

Monet had bij zijn atelier in Giverny een kleurrijke tuin met vijver en een Japanse brug. In die tuin schilderde hij graag. Beroemd zijn dan ook zijn werken van de waterlelies. 

Bespreek de term impressionisme. Laat enkele schilderijen van Monet zien en zoom in op een werk met waterlelies via Arts & Culture. Zien de leerlingen de kenmerken van impressionisme hierin terug? 

Benodigdheden:

1. papieren bordjes
2. plakkaatverf in blauw en wit
3. tamponneerkwast
4. wit tekenpapier, zo groot als de doorsnee van het bordje 
5. vloeipapier in licht- en donkergroen
6. bakje water en spons
7. vloeipapier in roze, geel
8. mal van een waterlelieblad
9. lijm
10. schaar

Stap 1:

Tamponneer het bordje met blauw en wit. 

Stap 2:

Maak het witte papier nat met een spons. Knip vierkantjes van het groene vloeipapier. Leg deze op het natte papier. Laat dit drogen. 

 

Stap 3

Haal het vloeipapier eraf. Leg de mal van het lelieblad erop en trek dit om. Knip het blad uit. 

Stap 4

Vouw de vloeiblaadjes voor de lelie twee keer diagonaal en knip de punt rond weg zodat een bloemvorm ontstaat. 

Stap 5

Pak de bloemvormen in het midden vast. Frommel ze tot een bloem. Doe een drupje lijm op het lelieblad en plak het midden van de lelie daarop. Rol een propje van een restje vloeipapier en plak dit in het midden van de bloem. 

Beeldaspecten: textuur, kleur, ruimte. 

Deze les is gegeven in groep 3 tijdens onze Arts & Activities-lessen over het impressionisme in maart/april 2021. 

Schilder als een impressionist

 Deze les is bedoeld als oefening voor het schilderen van een impressionistisch werk. 

Benodigdheden:

1. wit tekenpapier
2. plakkaatverf in rood, blauw en geel
3. smalle kwasten
4. papieren doekjes

Bekijk impressionistische schilderijen, bv. van Claude Monet of Van Gogh. Zoom bij Van Gogh in tot op linnen-niveau via deze link. (of kies een ander schilderij via website Google Arts and Culture).

Wat zie je?

• het schilderij is niet echt 'geschilderd', maar bestaat uit losse streepjes
• de streepjes geven een richting of beweging aan, ze zijn niet zomaar geplaatst
• je ziet het doek (linnen) tussen de streepjes door. De kleur van het doek maakt dus onderdeel uit van het schilderij. Het zijn de lichtere streepjes tussen de geverfde. 

Bekijk een foto van een zonsondergang. 

Wat zie je?

• reflectie van de zon op het water
• de zonnestralen wijzen naar links, boven en rechts
• de horizon is hier halverwege de foto 

Oefenen vooraf: 

• Oefen op een kladje met het schilderen van korte streepjes. Til daarvoor de kwast steeds op van het papier.  
• Oefen met twee kleuren aan je kwast; niet mengen!
• Maak smalle/brede streepjes door je kwast te draaien/niet te draaien.
• Maak de kwast bij een nieuwe kleur schoon met een doekje, gebruik geen water!

En dan nu het kunstwerk:

• Vouw je tekenvel over de lengte dubbel, dit is de horizonlijn. 
• Teken met potlood een halve cirkel op de horizonlijn, dit is de zon. 
• Verf de zon oranje: doe hiervoor rood en geel aan je kwast. Niet mengen!
• Verf de zonnestralen met geel en heel weinig rood. Doe van beide kleuren iets aan je kwast en maak korte streken door de kwast steeds van het papier op te lichten. Laat ook wit tussen de verfstreken. 
• Maak zo ook de reflectie van de zon in het water. Pas op: de richting van de verfstreken is nu horizontaal, net als het water. 
• Maak de lucht met blauw en wit (ook weer twee kleuren aan de kwast doen). Met het wit maak je het blauw lichter. Volg de richting van de zonnestralen. Maak de lucht niet helemaal vol, je moet papier blijven zien. 
• Schilder de zee met blauw, wit (en eventueel groen). Niet mengen! De richting is hier horizontaal en denk ook hier aan de witte ruimte tussen de streepjes. 
• Laat je werk drogen en niet het op een gekleurde ondergrond. 

Beeldaspecten: lijn, nuance, kleur. 

Deze les is gegeven in groep 6-8 tijdens onze Arts & Activities-lessen over het impressionisme in maart/april 2021.