Schilderen met de schaar

door leerlingen van groep 6

Benodigdheden per leerling

1. 1 vel wit papier A4
2. 1 vel gekleurd A4 papier
3. 1 vel gekleurd A4 papier  waarvan je onderaan 7 cm afsnijdt
4. 1 vel blauw A4 papier
5. restjes gekleurd papier
6. lijmstift
7. schaar
8. dikke zwarte stift

Wie was Matisse?

Henri Matisse hield van kleur. Het maakte hem niet uit of stenen blauw waren, hij koos gewoon voor de kleuren die hij mooi vond. Sommige mensen vonden zijn kunst vreselijk lelijk. Een groen gezicht en een gele neus, dat doe je toch niet? In een krantenartikel noemden ze Matisse 'fauve', dat betekent: wild!Zo ontstond het woord Fauvisme voor deze kunststroming: kunst met gedurfde kleuren. 

Matisse werd ziek en moest geopereerd worden. Daarna zat hij de rest van zijn leven in een rolstoel. Schilderen kon hij niet meer, maar hij kon nog wel 'schilderen met een schaar'.

Bekijk met de klas verschillende werken van Matisse. 

Bekijk dan het kunstwerk De Oase. Wat valt op?

• geen rechte lijnen, maar glooiende
• organische vormen
• felle kleuren 
• wat is een oase en waarom heet dit kunstwerk zo? 

Aan de slag

Stap 1

Neem twee vellen gekleurd A4 papier: een hele en een waar circa 7 cm vanaf geknipt is. 

plak het kleine vel op het grote - bovenaan zijn de vellen gelijk, de strook onderaan is de tafel. 

Stap 2

Knip Matisse-vormen en plak ze op het kleine vel. Laat ze van het papier afvallen. Knip de buitenste stukjes dan weg. 

Stap 3

Vouw een wit tekenvel dubbel aan de lange kant en knip er een vissenkom uit. De middenlijn van de kom is de vouw van het blad. Trek met een dikke zwarte stift rondom de kom.

Stap 4

Knip uit blauw papier 'water' - iets kleiner dan de kom en plak het in de kom. Plak de vissenkom op het gekleurde papier: de voet van de kom staat op tafel. 

Stap 5

Knip twee of drie vissen en wat waterplanten en plak dit alles in de kom. 

Beeldaspecten: vorm, kleur

Deze les is gegeven in groep 6 tijdens de lessen Arts & Activities. Bij deze les heb ik een powerpoint gemaakt die je per mail kunt aanvragen. 

Insecten in dekzwart

Benodigdheden:

1. wasco
2. zwart knutselpapier 20 bij 20 cm
3. dekzwart
4. kwast
5. satéprikker

Kleur een vierkant wit tekenvel vol met wasco. Schilder er met dekzwart overheen. Laat drogen. Kras met een satéprikker insecten uit het zwart. Vul het hele vel, dus ook kras ook delen van insecten aan de rand van het blad. 

Beeldaspecten: ruimte, kleur, lijn. 

Portret in clair obscur

Benodigdheden:

1. tekenpapier op A4 formaat
2. houtskool
3. papieren doekjes
4. zwart papier voor achtergrond

Clair-obscur is een techniek waarbij de voorgrond extreem licht is en de achtergrond extreem donker met als doel een dramatisch effect te creëren. De manier van lichtgebruik is vergelijkbaar met een schijnwerper in het theater: alleen het onderwerp staat in het licht.

Titus, de zoon van Rembrandt van Rijn (Rembrandt, 1660)

Narcissus, de man die verliefd werd op zichzelf, Caravaggio (1597-1599)

Laat deze twee schilderijen zien waarin clair obscur is toegepast. Wat valt op? Waar is het donker, waar is het licht? Waarom zou een kunstenaar dit doen? Welk gevoel roept dit bij je op?

Leerlingen gaan in tweetallen tegenover elkaar zitten en maken zo een portret van elkaar waarbij ze gebruikmaken van arceer- en veegtechnieken. De achtergrond wordt donker gemaakt, het gezicht licht. 

door leerlingen van groep 6

Beeldaspecten: kleur, nuance, ruimte

Vecht mee met de VOC

door leerlingen van groep 6

 Benodigdheden:

1. tekenpapier op A3 formaat
2. tekenpapier op A4 formaat
3. vloeibare waterverf of ecoline
4. kwast
5. oliepastels
6. schaar en lijm
7. ijscostokjes
8. stanleymes
9. snijplaat 
10. kranten 
11. papieren handdoekjes

Tegen het eind van de Gouden Eeuw zijn de Nederlanden in oorlog met Engeland, een strijd die op zee wordt uitgevochten. In deze les tekenen de leerlingen een zeeschip uit die tijd. 

Bekijk schilderijen van zeeschepen die in gevecht zijn. 

Wat valt op?  Hoe herken je de Nederlandse schepen? Welke vlaggen zie je nog meer? Wat zie je op de voorgrond van het eerste schilderij? Wat valt je op aan de zeilen? Hoe kun je zien dat de schepen in gevecht zijn? 

Zeeslag Engels-Nederlandse oorlog (1666)

Schilder: Abraham Storck

Verbranding deel Engelse vloot (1667). 

Schilder:van Pieter van de Velde 

Wat moet je doen?

Stap 1

Maak eerst de achtergrond: beschilder het A3 vel met vloeibare waterverf of ecoline. Onderaan is het water donker, verder weg wordt het lichter (voeg water toe). 

Stap 2

Teken op het A4 vel met een licht kleurtje oliepastel een VOC-schip en kleur dit in. Teken extra dingen die je tijdens de zeeslag ook in het water ziet, zoals mensen, vuur, een anker, een reddingsboot etc. Kleur in met oliepastel. Vergeet niet de zeilen wit te kleuren.

Stap 3

Verf over je tekening met blauwe vloeibare waterverf of ecoline. Dep het teveel aan verf met een papieren handdoekje van de witte zeilen.  Laat dit drogen.

Stap 4

Knip alle delen uit en laat daarbij een randje blauw zitten. Plak ijscostokjes achter de losse onderdelen. Pak het grote blauw geschilderde A3 vel en bepaal waar je je schip en de andere dingen wilt hebben. Snijd met een stanleymes sneetjes van circa 3 cm in dit achtergrondvel. Steek de stokjes in de achtergrond en je werk is klaar.

Bron: Laatmaarleren.nl 

Pracht aan de gracht (in groep 8)

Benodigdheden: 

1. tekenpapier op A4 formaat
2. potlood
3. liniaal
4. Oost-Indische inkt
5. kroontjespen
6. pastelkrijt

Bekijk grachtenpanden en bespreek de diverse gevels: trap-. hals-, klok- en tuitgevel. Bespreek de details: verdeling in etages, plaatsing van de ramen, symmetrie, trapjes, jaartal etc. 

Leerlingen trekken met potlood en liniaal een lijn op 5 cm van de onderkant van het vel papier, zodat de tekeningen naast elkaar opgehangen kunnen worden. Schets de huizen met potlood, geef aan waar de ramen en deur komen, maar laat de details achterwege. Trek de lijnen dan over met Oost-Indische inkt en teken tegelijkertijd de details. Teken bootjes in de gracht. 

Kleur de tekening in met pastelkrijt. 

door leerlingen van groep 8

Beeldaspecten: kleur, lijn, vorm, nuance. 

Bonte bloemen

 Benodigdheden:

1. restjes gekleurd papier
2. wit tekenpapier A3
3. schaar
4. lijm
5. zwarte stiften in diverse diktes

Knip uit restjes papier meerdere cirkels en plak ze verdeeld op het vel papier, ook kleinere cirkels op de grotere. Maak met diverse zwarte stiften bloemen van de cirkels door bloemblaadjes en stelen te tekenen. 

Beeldaspecten: vorm, lijn, kleur.

Bron: Krokotak

De stoel van Vincent van Gogh

Benodigdheden:

1. gekleurd papier 14 bij 14 cm
2. linoleum 12 bij 12 cm
3. carbonpapier
4. gutsjes
5. glasplaat
6. blockprint
7. roller
8. kranten
9. drukpers
10. lijm

Vincent van Gogh (1853-1890) was een Nederlands kunstschilder. Zijn werk valt onder het postimpressionisme. In zijn beginjaren portretteert hij vooral gewone mensen en zijn de kleuren van zijn schilderijen donker (de Aardappeleters). 

Hij verhuist naar Parijs en leert werk van de Franse schilders kennen: licht en kleur zijn in hun werk belangrijk. Van Gogh verruilt de donkere kleuren voor heldere. Van de schilder Pissaro leert hij impressionistisch te schilderen. Van Gogh verandert de stippen in streepjes en zijn werk wordt kleuriger en helderder. 

Na twee jaar Parijs gaat Van Gogh naar Zuid-Frankrijk, waar hij o.a. boomgaarden en korenvelden schildert. 

Van Gogh krijgt angstaanvallen en laat zich opnemen in een ziekenhuis bij Arles. In de tuin van het ziekenhuis maakt hij de mooiste schilderijen. Een van de werken die daar is ontstaan, is Sterrennacht. In 1890 pleegt Van Gogh zelfmoord. 

Het schilderij De stoel (The London Gallery) is geschilderd in 1888. 

Bekijk het schilderij en bespreek het aan de hand van de beeldaspecten. Wat zie je? Wat valt op? Wat ligt op de stoel? Wat kun je zeggen over het kleurgebruik? Welk materiaal is er gebruikt? Wat vind je van het schilderij? Wat kun je zeggen over  de kleuren? 

Print voor elke leerling onderstaande afbeelding op 12 bij 12 cm. 

Breng de afbeelding met carbonpapier over op linoleum.

Snijd de lijnen uit met een gutsje. 

Rol het linoleum in met blockprint en maak twee afdrukken zonder dat je een tweede keer het linoleum inrolt. Experimenteer met kleuren door elkaar of twee kleuren op een afdruk. 

Plak de werken naast of onder elkaar op een passend gekleurd vel. 

Beeldaspecten: kleur, ruimte, lijn. 

Deze les is gegeven in groep 6 tijdens onze Arts & Activities-lessen over het impressionisme in maart/april 2021. 

Tropische vogels in krijt

Benodigdheden:

1. zwart knutselpapier A4 formaat
2. zwarte oliepastelkrijtjes
3. pastelkrijtjes
4. fixeer of haarlak 

Bekijk foto's van tropische vogels en bespreek wat opvalt. 

Leg uit hoe je met pastelkrijtjes werkt: kleurnuances maken d.m.v. vegen; lichte en donkere accenten aanbrengen met zwart of wit krijt en dit weer uitvegen.

Teken met zwarte oliepastel op zwart papier een vogel op een tak. Kleur in met softpastels en fixeer het werk. Plak of niet het op een gekleurde achtergrond. 

         door leerlingen van groep 8

Beeldaspecten: lijn, kleur, nuance. 

 

Op de brug in de tuin van Claude Monet

Benodigdheden: 

1. tekenpapier op A3 formaat
2. plakkaatverf
3. kwasten
4. wit knutselpapier
5. schaar
6. oliepastels
7. lijm

Claude Monet (1840- 1926) geldt als een van de belangrijkste schilders van het impressionisme. Zijn schilderij 'Impression, soleil levant' uit 1872 is de aanzet geweest tot de term impressionisme. 
Typerend voor impressionisten: 

• keuze voor onderwerpen uit het gewone leven waarin het draait om sfeer
• bijzondere aandacht voor licht en kleur
• werken in de open lucht
• vlotte penseelstreken
• streepjes, klodders - lijkt op een schets
• het gaat om de impressie!

Bespreek de term impressionisme. Laat enkele schilderijen van Monet zien en zoom in op een werk met waterlelies via Arts & Culture. Zien de leerlingen de kenmerken van impressionisme hierin terug? 

Monet had bij zijn atelier in Giverny een kleurrijke tuin met vijver en een Japanse brug. In die tuin schilderde hij graag. Beroemd zijn dan ook zijn werken van de waterlelies. Zowel de brug als de waterlelies staan centraal in deze les. 

Les 1

Leg een A3-tekenvel voor je. Trek met potlood een horizonlijn iets boven het midden. Schilder de vijver en de lucht met opwaartse korte kwaststreken. Meng de verf niet, maar doe steeds twee kleuren aan de kwast. Zorg ervoor dat het blauw van het water een ander blauw is dan dat van de lucht. 

Schilder op dezelfde manier aan weerszijden van het tekenvel bomen. 

Schilder waterlelies in de vijver. Denk eraan dat ze voor in de vijver groter zijn dan achterin. 

Les 2

Laat iemand een foto van je maken waarop je helemaal te zien bent. Print de foto en knip hem uit. 

Knip uit wit tekenpapier drie evenwijdige bogen van circa 1,5 cm breed. Knip dan vier rechte stukken van 1,5 breed, dit zijn de staanders. Kleur ze met oliepastel zo dat het op oud hout lijkt. Plak de foto op het werk en plak daar dan de brug overheen. 

Beeldaspecten: kleur, nuance, ruimte. 

Deze les is gegeven in groep 6 tijdens onze Arts & Activities-lessen over het impressionisme in maart/april 2021. 
 

De slaapkamer van Vincent

door Dylan, groep 8

Dit is de 500e les op Tekenen en zo!

Benodigdheden:

1. wit en zwart tekenpapier 18 bij 14 cm
2. wit en zwart tekenpapier 31 bij 20
3. linoleum 16 bij 12 cm
4. carbonpapier
5. gutsjes
6. glasplaat
7. blockprint
8. roller
9. kranten
10. drukpers
11. lijm

Vincent van Gogh (1853-1890) was een Nederlands kunstschilder. Zijn werk valt onder het postimpressionisme. In zijn beginjaren portretteert hij vooral gewone mensen en zijn de kleuren van zijn schilderijen donker (de Aardappeleters). 

Hij verhuist naar Parijs en leert werk van de Franse schilders kennen: licht en kleur zijn in hun werk belangrijk. Van Gogh verruilt de donkere kleuren voor heldere. Van de schilder Pissaro leert hij impressionistisch te schilderen. Van Gogh verandert de stippen in streepjes en zijn werk wordt kleuriger en helderder. 

Na twee jaar Parijs gaat Van Gogh naar Zuid-Frankrijk, waar hij o.a. boomgaarden en korenvelden schildert. 

Van Gogh krijgt angstaanvallen en laat zich opnemen in een ziekenhuis bij Arles. In de tuin van het ziekenhuis maakt hij de mooiste schilderijen. Een van de werken die daar is ontstaan, is Sterrennacht. In 1890 pleegt Van Gogh zelfmoord. 

Het schilderij De slaapkamer is uit 1888. Bekijk het schilderij en bespreek het aan de hand van de beeldaspecten. Wat zie je? Wat valt op? Wat zie je aan de wand? Wat kun je zeggen over het perspectief? Welk materiaal is er gebruikt? Wat vind je van het schilderij? Wat kun je zeggen over  de kleuren? 

Print voor elke leerling onderstaande afbeelding op 12 bij 16 cm. 

Breng de witte lijnen van de afbeelding met carbonpapier over op linoleum. Dat wat wit is, moet worden uitgesneden. 

Schrijf linksonder je naam in spiegelbeeld. 

Maak dan vier drukken: twee met witte verf op zwart papier en twee met zwarte verf op wit papier. 

Laat de drukwerken goed drogen en plak ze dan op de vellen van 31 bij 19 cm: wit op zwart, zwart op wit. Gebruik 1 cm om deze twee vellen aan elkaar te plakken. 

Beeldaspecten: kleur, ruimte, lijn. 

Deze les is gegeven in groep 8 tijdens onze Arts & Activities-lessen over het impressionisme in maart/april 2021.