Kat en vogel, net als Paul Klee

Paul Klee (1879 – 1940) is een Duits/Zwitserse kunstschilder. Zijn werk zit op het grensvlak tussen figuratief en abstract. Hij schildert landschappen, portretten, dieren, mythologie, geheimzinnige machines. Behoort het tot het kubisme, expressionisme of surrealisme? Van elke stroming nam hij iets mee. Klee zocht patronen en motieven in allerlei kunstvormen: Afrikaanse, kunst, islamitische versieringen, kleding, maar ook uit kindertekeningen. Klee liet meer dan 9000 kunstwerken na. 

Kat en vogel uit 1928

Benodigdheden:

1. vierkant tekenpapier A4
2. potlood
3. zwarte markeerstift
4. waterverf
5. penselen

Wat zie je? 

• de kop van een kat met een vogeltje boven de ogen. Wat zou dit betekenen? Droomt de kat van zijn prooi? 
• de linkerkant van het hoofd is breder dan de rechterkant 
• grote ogen met verticale pupillen
• het ene oog lijkt groter dan het andere 
• warme kleuren, behalve de ogen  
• felroze neus in de vorm van een hart

Wat moet je doen? 

Stap 1: Vouw het tekenvel in vieren. Schets met potlood een W.

Stap 2: Zet een stip op de vouw en trek er licht krommende lijnen heen: de bovenkant van het hoofd.  

Stap 3: Trek de lijnen van stap 2 door naar beneden. 

Stap 4: Teken de ogen van het midden tot aan de zijkant. Teken de pupillen.

Stap 5: Teken de neus, snorharen en het vogeltje. 

Stap 6: Kleur de tekening en achtergrond in met bv. waterverf. Trek dan de lijnen over met een zwarte stift. 

Tekeningen zijn gemaakt door leerlingen van groep 3, 4 en 5. 

Beeldaspecten: kleur, lijn, vorm.

Stappenplan idee: Blowing Rock Museum.

Glas in lood, net als Theo van Doesburg

 Benodigdheden:

1. stevig wit tekenpapier 
2. liniaal
3. potlood
4. viltstiften
5. watervaste zwarte markeerstift 
6. slaolie
7. kwast 
8. keukenrol of tissues

Theo van Doesburg (1883-1931) was een Nederlandse schilder, architect en schrijver. Hij was gecharmeerd van de abstracte kunst van Kandinsky en het kubisme van Picasso. In 1917 richtte het tijdschrift De Stijl op, waarin hijzelf en andere kunstenaars hun vernieuwende ideeën konden publiceren. Bekende kunstenaars die we ook tot De Stijl rekenen zijn Piet Mondriaan, Bart van der Leck en  Gerrit Rietveld. 

Theo van Doesburg, abstrahering van een koe (1918)

Van Doesburg ontwierp ook glas-in-loodramen. Abstracte kunst werd zo een functioneel onderdeel van een gebouw. 

Voor deze les heb ik zijn glas-in-loodraam compositie VIII als basis genomen. Het is ontworpen als bovenraam voor de voordeuren van woningen die in 1918 in Spangen, Rotterdam gebouwd werden. Bij restauratie van de woningen in 1989 zijn de ramen verwijderd en een aantal ervan is door musea aangekocht.  

Compositie VIII

Bespreek wat opvalt:

• alleen rechthoeken en vierkanten
• rechthoeken kunnen staan of liggen
• maximaal 3 kleuren plus wit
• nooit twee dezelfde kleuren naast of tegen elkaar 
• zwarte omlijningen 
• een lange horizontale lijn door het midden 

Wat moet je doen?

Stap 1

Trek met liniaal en potlood een horizontale lijn door het midden van het tekenvel. Teken dan rechthoeken en vierkanten. Goed meten, zodat de vormen echt symmetrisch zijn.  

Stap 2

Kies 3 kleuren viltstift en kleur de vormen in. Je mag ook vakken wit laten. Geen twee dezelfde kleuren naast elkaar! Trek de scheidingslijnen over met een zwarte watervaste stift; gebruik je liniaal! Teken verdikkingen op de kruispunten van de lijnen, net als bij glas-in-loodramen. 

 

Stap 3

Leg het werk op een krant en giet er een scheutje olie op. Smeer dit uit met een kwast. 

Stap 4

Haal overtollige olie eraf met keukenrol of een tissue. Laat het werk drogen; dit kan lang duren! 

Beeldaspecten: kleur, vorm, vorm.
Technieken: meten, werken met liniaal, kleuren. 

Verjaardagskalender in één kleur

Benodigdheden:

1. tekenpapier op A3 formaat
2. potlood en liniaal
3. plakkaatverf
4. kwasten
5. pot water
6. papieren handdoekjes
7. zwarte marker 

Aan het begin van het schooljaar maakt elke groep vaak een eigen verjaardagskalender. In deze les gebruiken we de kalender om technieken en beeldende termen te herhalen. 

Wat moet je doen?

1. Teken in het midden van het vel een geometrische vorm. 
2. Verdeel de ruimte rond de vorm in vlakken door horizontale en verticale lijnen te trekken met potlood en liniaal. 
3. Verdeel dan de vorm ook in vlakken met rechte lijnen. 
4. Kies een kleur verf en spuit dit in een verfbakje of schotel. Spuit er wit en zwart naast. 
5. Kleur de vlakken in, begin met de lichtste kleur. Bv. bij rood: voeg enkele druppels rood toe aan de witte verf, meng en verf dan twee of drie vlakken in deze kleur roze. Voeg opnieuw wat rood toe voor een donkerder kleur roze etc. Doe hetzelfde voor de donkere kleuren, maar dan door toevoeging van zwart. 
6. Laat drogen en omlijn alle vlakken met een zwarte marker + liniaal. 

Beeldaspecten: vorm, lijn, nuance, kleur.

Technieken: meten, werken met liniaal, kleuren mengen, verven. 

De kan van Kandinsky

Wat heb je nodig? 

1. gekleurd karton A3 formaat
2. sponsjes
3. verfrollers
4. stroken stevig geribbeld karton 
5. bubbeltjesplastic
6. plakkaatverf
7. kwasten
8. schaar  
9. lijm

Lees hier over Kandinsky's concentrische cirkels. 

Organisation

Verdeel deze les in twee momenten. Richt voor les 1 (stap 1-4) vier tafelgroepjes in waar leerlingen kunnen drukken. Verdeel de leerlingen over deze groepjes. Als iemand klaar is, kan hij naar de volgende groep. Zo rouleren de leerlingen tussen de groepen tot ze aan het eind van de les de stappen 1-4 hebben gedaan.  

In de tweede les 2 (stap 5) worden de afzonderlijke onderdelen gecombineerd tot een kunstwerk. Leerlingen zitten dan op hun eigen plek in de klas.  

Dikke tip: wijs leerlingen erop dat ze op elk afzonderlijk onderdeel dat ze maken hun naam zetten! 

Groep A: drukken met sponsjes. Zet in het groepje papieren bordjes met verschillende kleuren verf klaar en leg bij elke kleur een verfroller.  

Groep B: drukken met karton. Snijd van een doos stroken karton van ongeveer 25 cm breed. Zet in het groepje papieren bordjes klaar met verschillende kleuren verf en leg bij elke kleur een kwast. 

Groep C: drukken met bubbeltjesplastic. Leg hier stevig wit A4 papier, stukken bubbeltjesplastic, enkele kleuren plakkaatverf en verfrollers klaar. Per kleur een verfroller.  

Groep D: concentrische cirkels verven. Leg in deze groep dik tekenpapier en verf op plastic bordjes klaar. Per kleur een kwast. 

Wat moet je doen? 

Stap 1: Leg het gekleurde karton rechtop voor je. Stempel ongeveer 1/3 deel van de onderkant vol met een sponsje en één kleur verf. Niet wrijven! 

Stap 2: Smeer met een kwast verf op de rand van de strook karton. Stempel horizontale en verticale strepen boven de sponsafdrukken. 

Stap 3: Spuit wat verf op het plastic en smeer dit uit met een kwast. Maak een afdruk op een wit vel papier. Laat drogen.  

Stap 4: Vouw een wit tekenvel in 6 vierkantjes. Schilder in elk vakje  een concentrische cirkel zoals Kandinsky dat deed. Gebruik 3 kleuren per cirkel. Laat drogen. 

Stap 5: Knip de cirkels uit. Teken op de achterkant van de bubbeltjesplastic print een symmetrische vaas en knip die uit. Plak vaas en bloemen op het bedrukte karton. 

kunstwerken gemaakt door leerlingen groep 5  

Beeldaspecten: kleur, nuance, vorm, lijn

Technieken: drukken met verschillende materialen, verven, knippen, plakken. 

Zeeschildpad

 

Benodigdheden:

1. tekenpapier A3 en A4 formaat
2. blauwe vloeibare waterverf
3. witte plakkaatverf
4. wc-rolletje
5. viltstiften
6. oliepastel
7. schaar
8. lijm
9. plantensproeier

Wat moet je doen?

Stap 1 

Teken met oliepastel waterplanten op het A3 tekenvel.

Stap 2

Spuit wat water op het vel. Laat daar druppels vloeibare waterverf in vallen. De verf verspreid zich in het water, eventueel geholpen met een penseel. Laat drogen.

Stap 3

Stempel met een wc-rol en witte plakkaatverf waterbubbels op het werk. Laat drogen.

Stap 4

Teken op het A4 vel een schildpad. Verdeel het schild in vlakken. Kleur in met drie kleuren viltstift. Kleur de poten en kop met oliepastel.

Stap 5

Knip de schildpad uit en plak op het A3 vel. 

kunstwerken gemaakt door leerlingen van groep 5

Beeldaspecten: kleur, ruimte. 

Technieken: stempelen, tekenen, knippen.

Honden in het museum, door Arthur Japin

In Honden in het museum vertelt schrijver Arthur Japin over twee van zijn grote liefdes: honden en kunst. Japin nodigt ons, samen met zijn hond Basso, uit voor een rondleiding door een denkbeeldig museum vol met echte kunstwerken waarin honden de hoofdrol spelen. Want wat niemand eigenlijk weet, is dat er juist in een museum heel veel honden zijn. En dat terwijl ze zelf eigenlijk nooit naar binnen mogen! 

De vriendschap tussen mens en hond is al eeuwenoud. Waar je ook kijkt, overal duiken honden op in kunstwerken. Cerberus, de driekoppige hond die in de Romeinse tijd als bewaker diende. De familiehond op de schilderijen van Jan Steen. En als je goed kijkt naar De schreeuw van Edvard Munch, dan zie je eigenlijk een bange spaniel met lange hangoren in plaats van een mens! 

De getekende illustraties in dit boek zijn van Martijn van der Linden, die we ook kennen van Bob Popcorn, Tangramkat en Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt. Van der Linden past verschillende technieken toe. We zien gearceerde zwart-wit tekeningen, maar ook gedetailleerde kleurige hondenportretten. Grappig is de Afghaanse windhond Kabul van Picasso, getekend in de bekende kubistische stijl van Picasso. 

Bij elke afbeelding vertelt Japin een kort verhaal. De toon is rustig en  vriendelijk, alsof je Japin het verhaal speciaal aan jou vertelt. 

Honden in het museum is een boek dat je goed kunt gebruiken als introductie bij verschillende kunstlessen op dit weblog. Een paar ideeën: 

• Het verhaal over Archie, de hond die Andy Warhol zijn muze noemde, sluit aan bij deze les. Natuurlijk kies je dan een afbeelding van een hond. 
• Of kies de les De schreeuw van Edvard Munch met als onderwerp een bange hond. 
• Met een verknipte tekening van een hond kun je deze Picassoles gebruiken. 
• Wil je liever drukken? Kies dan deze les en laat leerlingen een expressionistische hond drukken. 
• Of boetseer een hond van papier maché in de stijl van Nikki de Saint Phalle. 

Algemene gegevens 
Titel: Honden in het museum
Schrijver: Arthur Japin
Illustraties: Martijn van der Linden
Jaar van uitgifte: 2025
ISBN: 9789021686448
Uitgeverij: Ploegsma