In de tuin van Monet

Benodigdheden:

1. stevig tekenpapier op A3 formaat
2. plakkaatverf in groen, blauw, wit, rood en geel
3. per leerling 2 kwasten
4. per leerling 2 sponsjes
5. papieren doekjes
6. oliepastelkrijtjes 
7. schotels 

Claude Monet is een Franse schilder die leefde van 1840 tot 1926. Hij werkte graag buiten om landschappen, parken en zijn eigen tuin te schilderen. Beroemd zijn de waterlelies van Monet, die hij in verschillende seizoenen schilderde en op verschillende momenten van de dag. 

Gebruik bij de les het prentenboek In de tuin van Monet door Kaatje Vermeire. Een lesbrief bij dit boek staat hier. 

Bekijk schilderijen van Monet die buiten zijn gemaakt.
Wat zie je? Hoe kun je zien dat dit een werk van Monet is?

• korte kwaststreken
• streepjes/klodders
• je ziet het licht in het werk heel goed
• deze werken zijn buiten gemaakt

Les 1

Knijp wat blauwe, groene en witte verf op je bordje. Dip je sponsje in de blauwe verf. Stempel en smeer het blad vol. Werk snel, net als Monet. Gebruik de andere hoek van het sponsje en dip in de groene verf. Stempel overal over het blad. Doe dit tot slot ook met de witte verf. Dit mag best met je groene kant, dan worden je leliebladen lichtgroen! Laat je werk drogen.

Les 2

Je gaat waterlelies schilderen. Meng met een kwast een kleine beetje rood door witte verf. Schilder verspreid over je blad liggende ovaaltjes. Niet te netjes. Denk eraan: het gaat om de impressie! 

Schilder aan de onderkant van de ovaaltjes een groene rand: dit is het blad. Om het frisser te maken kun je wat lichtgroene verf mengen en erbij gebruiken. Je hoeft je groene kwast niet schoon te maken.  Schilder dan met geel een hart in je bloem. Laat het werk drogen.

Teken tot slot met een donkerrood of paars oliepastelkrijtje lijnen in je lelie: de bloemblaadjes. En klaar is je impressie van de vijver met waterlelies! 

Technieken: schilderen in korte streken, stempelen, kleuren mengen.

Beeldaspecten: kleur, nuance. 

Deze les is gegeven in groep 1/2 tijdens onze lessen Arts & Activities in mei/juni 2024.

Een zomerse zondag - Vlaamse expressionisten

Het Kunstmuseum in Den Haag brengt in samenwerking met uitgeverij Leopold bij grote tentoonstellingen prentenboeken uit. Allemaal meer dan de moeite waard om voor school aan te schaffen. Ik schreef al eerder over deze boekenserie bij de lessen over Karel Appel en M.C. Escher.
Bij de expositie Heerlijke herinneringen over het Vlaams expressionisme (maart-augustus 2023) verscheen het boek Een zomerse dag van de Vlaamse kunstenares Gerda Dendooven. 

'De Vlaamse expressionisten schilderden de poëzie van het dagelijks leven' lezen we op de achterflap. Logisch, maar vooral erg leuk, dat de teksten in dit boek volledig op rijm zijn geschreven. Aan de hand van de prenten wandelen we in en rond een Vlaams dorp waar ieder op zijn eigen manier van de zomerse zondag geniet. 

Zondagochtend negen uur.

De vroege zon strooit zacht haar vuur.

Wat is het stil, geen blaf geen zucht.

Geen vogel fladdert in de lucht. 

We zien vissers aan het water, een schilder die het zachte ochtendlicht probeert te vangen, een gezin in een bootje, kaartende mannen in een café en een schrijver die aan zijn nieuwe boek werkt.  Na de kermis wordt in de grote tent gefeest en gedanst tot de schemering invalt. De rust keert terug in het dorp. 

Door de bomen schijnt de maan.

Ook de schilders zijn naar huis gegaan.

Het was een mooie zomerdag.

En morgen is het maandag.   

De sfeervolle prenten in het boek bestaan uit collages van geknipte personen, aangevuld met getekende en geschilderde accenten. Bijzonder is dat de mensen uit slechts een kleur bestaan. De omgeving in zachte pasteltinten trekt daardoor extra aandacht. De typische Dendooven-grapjes zien we in dit boek ook, zoals de klodder verf op de billen van de vrouw van de schilder. Of de poedel die we steeds in een andere kleur tegenkomen: als schilder, circusartiest of danser. De afbeeldingen laten veel ruimte om er zelf dingen bij te bedenken.

Inspiratie voor haar boek haalde Dendooven uit schilderijen van verschillende Vlaamse expressionisten. Zo zien we het schilderij Marc groet 's morgens de dingen* van Floris  Jespers terug, evenals De grote schietkraam* van Gustave de Smet.
De titel van het boek is afgeleid van het schilderij Herinnering aan een zondag* van Edgard Tytgat. Op dit werk zien we Tytgat tijdens een zomerse namiddag aan het water, samen met  Gustave De Smet, Frits van den Berghe en hun echtgenotes. De interpretatie van Dendooven zien we terug in een van de prenten en natuurlijk ook in de titel van het boek!

* Hierop zit nog auteursrecht, dus hier geen afbeelding. 

Terugkerende onderwerpen in de schilderijen van Tytgat en De Smet zijn de kermis en het circus.  Die zien we ook in dit boek, evenals de accordeonspeler uit kunstwerken van De Smet.
Bijzonder is het kubistische tintje in sommige gezichten: ogen die je van voren ziet in gezichten die en profil zijn getekend. Kijken we naar een werk van Picasso? Nee, het is de kubistische inslag in het werk van Desmet. 

Een prachtig boek om bij een kunstles te gebruiken en te leren over de ontwikkeling van de moderne kunst in de dorpen langs de Leie. Of om gewoon lekker voor te lezen!
Te koop bij het Kunstmuseum of uw eigen boekhandel.  

Vlakvullingen, net als Escher

Benodigdheden: 

1. wit tekenpapier
2. knutselpapier of dun karton 7 bij 7 cm
3. potlood
4. schaar
5. viltstiften 
6. zwarte markeerstift
7. zwart papier voor ondergrond

Gebruik bij deze les het prentenboek 'Nadir en Zenith in de wereld van Escher' van Wouter van Reek. Uitgever: Leopold. ISBN: 9789025876913. 

Nadir en Zenith zijn op een plek die zo vreemd is dat ze niet weten of het nu echt is of niet. Via blokken waar je niet op kunt lopen en trappen die niet omhoog gaan, komen ze terecht in een prent van Escher, waar de kunstenaar zelf druk aan het gutsen is aan een nieuwe houtsnede. 

Nadir en Zenith gaan op zoek naar het onbekende, een plek waarvan ze niet weten of die wel bestaat. Tijdens hun tocht komen ze de van Escher zo bekende onmogelijkheden tegen: de wenteltrap die niet naar boven en niet naar beneden gaat, de handen die zichzelf tekenen en de valpartij: "Help! We storten neer! Of eh ... omhoog? 

Nadir en Zenith denken het te snappen, maar dan toch weer niet. Maar wat maakt het ook uit: "Dingen ontdekken die niet bestaan is het leukste dat bestaat." En na deze conclusie rennen ze op de laatste pagina enthousiast het boek uit. Via deze bladzijde, de achterflap en de cover die allemaal in elkaar doorlopen, hollen ze terug naar de pagina een die weer aansluit op de voorkant. Zo wordt dit verhaal een verhaal dat oneindig lijkt, net als vele prenten van Escher. 

Nadir en Zenith in de wereld van Escher is een fantastisch boek om steeds dieper in de wondere wereld van Escher te duiken. Het boek zal leerlingen verwonderen en ook vragen oproepen. Op Kinderboeken.nl vind je een lesbrief over dit boek. 

M.C. Escher

Maurits Cornelis (Mauk) Escher (1898-1972) is geboren in Leeuwarden en brengt zijn jeugd door in Arnhem. Na de middelbare school gaat hij naar de grafische afdeling van de school voor bouwkunde om grafisch kunstenaar te worden.

Tijdens een reis naar het Alhambra in Granada ontdekt hij de Moorse mozaïeken. Deze hebben later een grote invloed op zijn werk en vormen de basis voor deze les. 

Bekijk werken van Escher op het digibord en bespreek ze. Laat bv. de onmogelijke gebouwen Belvedere of Waterval zien, of het spectaculaire Metamorphose II. 
Bekijk dan enkele prenten met vlakvullingen van dieren en bespreek daarbij de term: symmetrie = als twee objecten elkaars spiegelbeeld zijn. Dit spiegelen kan ten opzichte van een punt, een lijn of een vlak zijn. 

Wat zie je? Hoe zou Escher deze prenten hebben gemaakt? Bij welke prenten zie je dat hij verschillende dieren heeft gemaakt? En bij welke prenten zie je steeds hetzelfde dier? Waar zijn de dieren gedraaid? Waar zie je de dieren in dezelfde richting? Waaraan kun je zien dat Escher deze vlakvullingen niet uit de losse pols heeft getekend? Kun je nog andere dingen noemen die symmetrisch zijn? 

Wat moet je doen? 

1. Neem een knutselkarton of -papier van 7 bij 7 cm. . Teken aan twee aaneensluitende zijden een vorm en knip die uit. 

2. Plak de uitgeknipte stukjes met plakband aan de andere kant vast. Let erop dat de afstand vanaf de kanten even groot is.  

3. Trek de vorm met potlood om op het tekenvel. Verschuif de vorm en trek hem opnieuw om. 

4. Maak het blad zo helemaal vol, dus ook met halve dieren langs de randen van het vel.

5. Zoek in de vorm naar een dier. Teken details. 

6. Kleur de dieren in met viltstift. Omlijn de vormen met zwarte stift. Teken de details met zwarte stift. 

7. Plak het werk op een groter zwart vel. 

Beeldaspecten: vorm, kleur, lijn, ruimte. 

Vragende kinderen, net als Karel Appel

groepswerk leerlingen groep 3

Benodigdheden:

1. groot schildersdoek
2. doosjes
3. plakkaatverf
4. kwasten
5. lollystokjes

Voorleesverhaal bij deze les: 
Vragende kinderen, uit het boek: Een hele kunst, van Arend van Dam en Alex de Wolf, blz. 33-35.

Of: Karel Appel uit de kapperszaak in de Dapperstraat. 

Een boek van Imme Dros, helemaal op rijm! 

Jan Appel, kapper in de Dapperstraat 

die scheert, knipt en kapt van vroeg tot laat. 

Hij heeft een zoon Karel die als hij sterft 

de kapperszaak in de Dapperstraat erft! 

De kleine Kareltje veegt het haar 

voor pappa Jan Appel bij elkaar. 

Hij schikt de kleuren zo op de grond 

dat er een kat ligt, een muis of een hond.

 

Het kunstwerk van Karel Appel

Op weg naar Denemarken wordt Karel Appel (1921-2006, CoBrA-groep) getroffen door de armoede in het Duitsland van na de Tweede Wereldoorlog. Op treinstations ziet hij  hongerige kinderen bedelen om iets te eten. Het beeld van deze starende kinderen laat hem niet los.   
Om aandacht te vragen voor de situatie in Duitsland maakt hij de bedelende kinderen tot onderwerp van zijn kunstwerken. Een van deze kunstwerken is een beschilderd paneel met vierkante details van afvalhout: de vragende kindergezichten met holle ogen. Dit werk vormt de basis voor deze les. 

Van het reliëf Vragende Kinderen bestaan diverse uitvoeringen, o.a. in het Stedelijk Museum in Amsterdam. De foto hieronder heb ik gemaakt in Centre Pompidou in Parijs. 

Bespreek wat opvalt: 

• ruwe materialen
• felle kleuren
• kinderlijke vormen
• grote vragende ogen
• geen lach 
• de handtekening van Karel Appel staat op het werk

Alle leerlingen beschilderen een doosje in de stijl van Karel Appel: geen vrolijke gezichten, maar vragende ogen die niet blij kijken.
Laat enkele leerlingen gekleurde vlakken op het doek schilderen. Dan plakt elke leerling zijn doosje op het doek en plakt eventueel armen/benen erbij in de vorm van lollystokjes.     

Beeldaspecten: ruimte, kleur, textuur, vorm.