De val van Icarus - net als Matisse

Door Eva, groep 5

Benodigdheden:

1. blauw knutselpapier A4 formaat
2. zwart knutselpapier
3. restjes gekleurd papier
4. schaar
5. lijm

In deze les knippen de leerlingen, net als Matisse, een voorstelling uit papier. Ze doen dit naar aanleiding van de Griekse mythe over Daedalus en Icarus. 

Matisse (1869-1954) was een Franse beeldhouwer en schilder. Hij wordt gezien als de grondlegger van het fauvisme, een stroming binnen het expressionisme.  In zijn laatste levensjaren kon Matisse niet meer schilderen en bestonden zijn kunstwerken uit knipsels. Een van zijn knipsels is het werk Icarus uit 1947. 

Lees de  mythe van Icarus voor. Hieronder de verkorte versie, de uitgebreide versie van de mythe is o.a. te vinden op www.beleven.org.  

De val van Icarus
In het oude Griekenland woonde de beeldhouwer Daedalus met zijn zoon Icarus. Daedalus was de beroemdste beeldhouwer van zijn tijd. Maar dit maakte hem ijdel en jaloers. Zijn grootste angst was dat er iemand zou komen die beter was dan hij.
Daedalus' neefje Talos was erg slim. Hij vond verschillende handige voorwerpen uit, zoals de zaag en een pottenbakkersschijf. De jaloerse Daedalus merkte dat Talos beroemder werd dan hij en duwde hem van een hoge muur af. Talos stierf. Daedalus werd opgepakt, maar wist te ontsnappen. Hij vluchtte met Icarus naar het eiland Kreta, waar koning Minos de baas was.
Op Kreta leefde een verschrikkelijk monster, de Minotaurus. De koning vroeg Daedalus een hok voor het monster te bouwen, waarin hij wel ruimte had maar waar niemand hem zou kunnen vinden. Daedalus bouwde een ingewikkeld doolhof voor de Minotaurus. Hij deed meer opdrachten voor Minos, maar was niet gelukkig en kreeg heimwee naar zijn geboortestreek. Omdat Minos hem niet zomaar zou laten gaan, besloot Daedalus te vluchten.
Hij bedacht een plan: hij zou gaan vliegen. Hij verzamelde grote vogelveren, bond die met draad aan elkaar en boetseerde onder de veren een laag stevige was. De vleugels waren zo kunstig dat Daedalus veilig kon vliegen. Ook voor Icarus maakte hij een stel veren.
"Let goed op, Icarus," zei Daedalus. "Vlieg niet te laag, want dan worden je vleugels zwaar van het water en zul je in de zee vallen. Vlieg niet te hoog, want dan smelt de was door de zon en zul je ook neerstorten. Ik vlieg voorop, doe mij precies na."
En zo gingen ze middenin de nacht op reis. Daedalus keek regelmatig om of Icarus hem volgde en of hij zijn vleugels wel snel genoeg bewoog. Maar Icarus deed het prima en Daedalus hoefde minder vaak om te kijken.
Icarus was trots dat hij zo goed kon vliegen en werd overmoedig. Hij ging hoger vliegen om meer van de omgeving te kunnen zien. Maar toen gebeurde wat Daedalus al had voorspeld: de was in de vleugels van Icarus smolt en hij stortte gillend naar beneden. Daedalus, die een stuk verderop vloog, hoorde niets. Pas veel later ontdekte hij dat Icarus weg was en begon wanhopig te roepen: "Icarus! Icarus!"
Er kwam geen antwoord. Daedalus zocht overal, maar kon zijn zoon niet terugvinden. Tot hij op de golven onder zich losse veren zag drijven ...
Daedalus werd nooit meer gelukkig. De herinnering aan Icarus en het schuldgevoel over de door hem vermoorde Talos lieten hem niet meer los. Hij stierf als een eenzaam man.

Bekijk het originele werk Icarus van Matisse en beschouw dit met de klas.
Wat zie je? Op welk moment van de dag vlogen Daedalus en Icarus, waaraan kun je dat zien? (donkerblauwe achtergrond, sterren). Wat valt je op aan het lichaam van Icarus? (ledematen hebben verschillende diktes) Wat kun je daaruit afleiden? (geen ontwerp vooraf, maar geknipt uit de hand) Wat zou het rode puntje kunnen zijn? Hoe kun je aan de afbeelding zien dat Icarus valt? (armen wijd, hoofd staat niet recht) Kun je zien dat Icarus in de zee valt? (nee) Waarin zou hij nog meer kunnen vallen?

Opdracht
Icarus viel in de zee, maar onze Icarus valt in iets anders ... en jij mag zelf bedenken waarin hij valt!
Knip uit zwart papier een mensfiguur die valt. Je mag niet vooraf tekenen, je moet 'uit de hand' knippen. Lukt het de eerste keer niet, dan pak je een nieuw vel zwart papier. Knip sterren voor in de lucht. Knip een ondergrond: waarin valt Icarus? 

Leg de losse onderdelen op blauw papier en plak alles vast.

Met dank aan Jeannette Janse