Mondriaan, maar dan anders

Benodigdheden:

1. tekenpapier op A4 formaat
2. liniaal
3. potlood
4. viltstiften

Bespreek werk van Mondriaan en kunststroming De Stijl. 

Bekijk enkele werken die in primaire kleuren zijn gemaakt. 

In deze les moeten de leerlingen één beeldaspect dat typerend voor Mondriaan is, loslaten. Bijvoorbeeld: 

• kies niet voor de primaire kleuren
• kies niet voor rechte lijnen, vierkanten en rechthoeken

Kies je voor een andere geometrische vorm, gebruik dan wel de primaire kleuren. Kies je wel voor rechte lijnen, vierkanten en rechthoeken, kies dan maximaal 4 andere kleuren om toch eenheid te houden. 

Teken je alternatieve Mondriaan en kleur de vlakken in met viltstift. Omlijn alle vlakken met een zwarte markeerstift. 

Beeldaspecten: vorm, kleur, lijn. 

Deze les is bedacht door Ronald Blij. 
De kunstwerken zijn gemaakt door leerlingen van groep 8.

Mondriaan in pastelkrijt

Benodigdheden:

1. zwart A4 knutselpapier
2. potlood
3. liniaal
4. pastelkrijt
5. fixeer
6. houtlijm

Bespreek werk van Mondriaan en kunststroming De Stijl. 

Leerlingen tekenen met potlood en liniaal vierkanten en rechthoeken op een zwart vel. Goed uitmeten (geef eventueel een extra les meten en werken met de liniaal!), want er mag geen enkele lijn scheef staan. 

Trek de lijnen over met houtlijm en laat dit drogen. De lijm wordt hard en doorzichtig en blijft op het papier liggen. 

De lijmlijnen vormen mooie scheidslijnen voor het pastelkrijt. Kleur de vlakken in met primaire kleuren en wit en zwart. In plaats van zwart pastelkrijt kun je ook enkele vlakken openlaten. Zorg ervoor dat je geen twee vlakken in dezelfde kleur naast elkaar krijgt. 

Fixeer het werk met haarlak of fixeerspray. 

Beeldaspecten: vorm, kleur, lijn.

Stilleven van fruit

door leerlingen van groep 5

Benodigdheden:

1. ribkarton
2. schaar
3. wit tekenpapier
4. plakkaatverf
5. kwasten
6. schaar
7. lijm
8. gekleurd papier voor achtergrond

Bekijk stillevens van fruit en bespreek deze. Wat valt op? Hoe is het fruit gerangschikt? Waar valt het licht op? 

Zorg per groep leerlingen voor een schaal met verschillende soorten fruit.  Leerlingen schilderen met plakkaatverf fruit naar waarneming. Niet eerst tekenen, maar direct schilderen en daarbij zelf kleuren mengen. 

Knip uit ribkarton een fruitschaal. Knip de vruchten uit met een heel klein randje wit. Plak de vruchten op een gekleurd vel, denk aan overlapping. Plak of niet de fruitschaal zo dat de vruchten er deels in verdwijnen. 

Beeldaspecten: ruimte (overlapping), kleur. 

Keith Haring-figuren op vloeipapier

door een leerling van groep 5

 Benodigdheden:

1. vloeipapier
2. wit tekenpapier A4
3. potjes water
4. kwasten
5. karton
6. mallen van Haring-figuurtjes op dik papier
7. potlood
8. zwarte markeerstift 

Keith Haring (VS, 1958-1990) was een Amerikaans kunstenaar. Het werk wat Haring wordt als pop-art gezien, maar ook de term graffiti-art wordt gebruikt.

Al op jonge leeftijd was Haring gek op tekenen. Zijn vader, die stripverhalen tekende, was een bron van inspiratie. Door boeken en musea maakte Haring kennis met moderne kunst. Hij bewonderde het werk van Warhol, maar ook dat van Dubuffet en Christo. Vooral Christo's zienswijze sprak hem aan: kunst is niet alleen voor de elite, maar voor iedereen. 
Haring ging studeren in New York. Hij ontwikkelde een eigen stijl van visuele communicatie door schilderijen, geluid en film. Hij maakte krijttekeningen in de metro, op lege billboards en op straat. Hij wilde niet commercieel zijn, kunst was immers voor iedereen, maar werd toch steeds bekender.

Zijn eerste expositie was in 1982, met schilderijen, beelden, beschilderde stukken doek en on-site werk. In de jaren erna exposeerde hij wereldwijd. In 1990 overleed hij aan de gevolgen van aids. 

Laat werk van Haring zien. Bespreek wat opvalt: 

• stripachtige mensen
• weinig details
• dikke zwarte lijnen als contouren
• felle kleuren
• streepjes die beweging aangeven

Wat moet je doen? 

Kies 2 of meer kleuren vloeipapier en vouw deze vellen in 16 vierkantjes. Knip de vierkantjes uit.

Maak een deel van het vel wit tekenpapier nat met een kwast en leg de vierkantjes erop. Het vloeipapier gaat dan 'bloeden' en zal dus kleur loslaten. Herhaal dit tot het vel vol is. 

Laat drogen en haal het vloeipapier eraf. 

door een leerling van groep 5

Knip enkele Haring-figuurtjes uit en omlijn ze met potlood op je gekleurde vel. Trek de figuren dan over met zwarte markeer stift. Maak de lijnen mooi dik, net als Haring deed. 

Beeldaspecten: vorm, lijn, kleur, nuance. 

In 'De Fabriek' van Andy Warhol

door leerlingen van groep 3

Benodigdheden:

1. vouwblaadjes 12 bij 12 cm
2. zwart papier 50 bij 15 cm
3. plakkaatverf
4. zwarte markeerstift
5. appels

De kunstenaar

Andy Warhol (VS, 1928-1987) is een van de bekendste en succesvolste popart (popular art) kunstenaars. Popart kunstenaars kozen hun onderwerpen uit de massacultuur: reclame, tijdschriften, films, strips en grafische vormgeving. Met hun kunstwerken reageerden ze op de stortvloed aan beelden die over iedereen heen kwam. Warhol maakte zo zijn beroemde Campbell Soup kunstwerk.

Andy Warhol gebruikte in zijn kunstwerken afbeeldingen die verwezen naar de consumptiemaatschappij, bv. de Campbell Soup blikken en colaflesjes. Voorwerpen uit het dagelijks leven werden zo kunst. Zijn werken waren zeefdrukken, een techniek die tot dan toe aan in de grafische wereld werd gebruikt. Door te kiezen voor zeefdruk kon Warhol zijn kunstwerken in massaproductie maken. 

Ook Hollywood en filmreclames waren een favoriet onderwerp van Warhol. Zijn zeefdrukken van Marilyn Monroe zijn wereldwijd bekend.  

The Factory

Warhol werd zo beroemd dat hij gevraagd werd portretten in opdracht te maken. Hij deed dit volgens een vaste handelswijze: hij maakte meerdere foto's, koos de beste uit en maakte er een zeefdruk van. Daarna kleurde hij de print in met verf. Binnen een serie portretten veranderde hij details, bv, een andere kleur of omlijning. 

Op het hoogtepunt van zijn roem werkten er meerdere mensen in Warhol's Factory. Kunst was een product geworden en de massaproductie van de kunstwerken sloot aan bij het onderwerp: de consumptiemaatschappij.

De les

Vertel over The Factory van Andy Warhol en dat we in de klas deze fabriek gaan imiteren. 

Vertel aan de hand van de kleurencirkel over complementaire kleuren. "Complementaire kleuren zijn kleuren die tegenover elkaar staan in de kleurencirkel. Ze versterken elkaar, ze laten elkaar stralen." 

Check of de leerlingen het hebben begrepen. "Wat is de complementaire kleur van geel?"  etc.

Laat de kleurencirkel op het bord staan, zodat leerlingen kunnen kijken welke kleur ze moeten gebruiken.

Leerlingen krijgen elk vier vouwblaadjes en een halve appel. De appel wordt gedrukt in de complementaire kleur van het vouwblaadje. Dus: is het vouwblaadje oranje, dan druk je de appel met blauw. Elke leerling drukt zo vier keer. 

Laat drogen en plak de vier drukwerken op een strook zwart papier.

In de tweede les moet er nog een keer gedrukt worden. Kies de complementaire kleur van de eerste druk, dus op de blauwe appel komt nu een oranje druk. Laat de druk iets verschuiven, net als Warhol deed. Doe dit met alle vier drukwerkjes.

Laat drogen en omlijn de appel met een zwarte stift en teken pitjes en een steeltje. 

Beeldaspecten: kleur, ruimte (overlapping) 

Met dank aan Jeannette Janse 

Pompoenen, net als Yayoi Kusama

Benodigdheden:

1. zwart papier A4
2. gekleurd papier
3. zwarte markeerstift
4. zwarte fineliner
5. schaar
6. lijm 
7. wit potlood

Yayoi Kusama (1929) is een Japanse kunstenares. Ze maakt schilderijen, beelden en grote installatiekunstwerken met spiegels en veel licht die de oneindigheid symboliseren. Al haar kunstwerken hebben een ding gemeen: de stippen. Ze wordt daarom ook wel 'princess of the polka dots' genoemd. 

Al op jonge leeftijd wilde Kusama kunst maken, maar haar traditionele Japanse ouders vonden dit maar niks. Daarom vertrok ze naar New York en sloot zich aan bij de kunstenaars aldaar, waaronder Andy Warhol. 

Als klein meisje had ze een hallucinatie waardoor ze in paniek raakte: de bloemen in een bloemenveld begonnen tegen haar te praten. De bloemen zagen eruit als stippen en zo ver ze kon kijken zag Yayoi deze stippen. Dit gaf haar het gevoel dat ze verdween in een oneindige wereld vol stippen. 

Deze ervaring vormt de basis voor haar latere werk. Ze zei: "Onze aarde is slechts een stip onder de miljoenen sterren in de kosmos. Stippen vormen een weg naar de oneindigheid." 

Ook al is Kusama inmiddels in de 90, ze schildert nog elke dag. 

Bekijk en bespreek werk van Yayoi Kusama. Wat valt op?

• grote en kleine stippen geven de vorm van een voorwerp aan
• achtergronden van schilderijen bestaan vaak uit driehoekjes
• veel pompoenen
• felle kleuren

Opdracht: 

1. Teken op gekleurd papier drie pompoenen en knip ze uit. Geef met dikke en dunne stippen de segmenten van de pompoen aan.
2. Teken op het zwarte vel met wit potlood driehoekjes. Begin met een zigzaglijn en teken van daaruit verden. 
3. Plak de pompoenen op de achtergrond en zorg voor overlapping. 

Beeldaspecten: vorm, kleur, lijn, ruimte (overlapping) 

Kunstwerken gemaakt door leerlingen van groep 6.