Son of Man - Net als Magritte

Benodigdheden:

1. wit schetspapier A3 formaat
2. witte en blauwe plakkaatverf
3. steentjespapier
4. witte papieren rondjes
5. fotocamera
6. bolhoedje en zwart colbert /jas
7. kwasten
8. schoteltjes
9. schuursponsjes in vier stukken geknipt

René Magritte
Rene Magritte wordt geboren in 1898 in België. Als hij 13 jaar is, wordt zijn moeder in de river de Sambre gevonden, haar gezicht bedekt met haar jurk. Volgens sommigen heeft deze trieste gebeurtenis grote invloed gehad op het leven en werk van Magritte. Bedekte gezichten zijn regelmatig door hem geschilderd.
In 1924 raakt Magritte bevriend met leden van de Brusselse surrealisme groep: André Breton, Joan Miró en Salvador Dalí. Zij beïnvloeden hem en zijn werk; uiteindelijk is Magritte beroemd geworden met schilderijen die surrealistisch van aard zijn.
Magritte gaf in zijn schilderijen een realistisch effect weer van het surrealisme. Hij gaf vooral vaak voorwerpen weer, zoals een schoen, een appel, een pijp of een boom. Deze haalde hij uit hun gewone omgeving en plaatste ze in een aparte atmosfeer.
Een van zijn bekendste werken is 'Het verraad van de voorstelling'. Dit is een zeer realistisch schilderij van een pijp met daaronder de tekst 'Ceci n'est pas une pipe'. Hij bedoelt hiermee dat de pijp die hij schildert geen echte pijp is, maar gewoon een met verf beschilderd doek dat wij schilderij noemen. Door ons telkens op het verkeerde been te zetten, dwingt Magritte ons over kunst na te denken. Magritte vond het de taak van de kunstschilder om de realiteit in een ander kader te plaatsen.
Magritte museum, Brussel

Kunstbeschouwing
Bekijk met de leerlingen het zelfportret The son of man. Wat zie je? Waarom kan de man weinig zien? Kan hij helemaal niets zien, of kan hij langs de appel gluren? Wat is er aan de hand met de linkerarm? (lijkt omgekeerd te zijn, zie de bolling in de mouw die een elleboog suggereert; zijn linkerhand hangt weer wel goed!). Wat zie je op de achtergrond? Hoe ziet de lucht eruit?

Wat moet je doen?
Maak foto's van de leerlingen met een bolhoed op en een donker colbert aan. Net als Magritte laten leerlingen hun armen langs hun lichaam hangen.
Leerlingen verven hun grote schetsvel blauw. Laat drogen. Knip uit steentjespapier een muur en plak die op het werk. Stempel met een sponsje (schuursponsje in vieren geknipt) witte vlekken op het werk, dit zijn de wolken en laat het werk weer drogen. Knip de foto netjes langs de randen uit en plak deze op het werk. Teken op een wit papieren rondje een vrucht en laat daarin kleurovergangen zien, net als bij echt fruit. Plak dit op het gezicht.

door leerlingen van groep 3

Met dank aan Jeannette Janse.

De val van Icarus - net als Matisse

Door Eva, groep 5

Benodigdheden:

1. blauw knutselpapier A4 formaat
2. zwart knutselpapier
3. restjes gekleurd papier
4. schaar
5. lijm

In deze les knippen de leerlingen, net als Matisse, een voorstelling uit papier. Ze doen dit naar aanleiding van de Griekse mythe over Daedalus en Icarus. 

Matisse (1869-1954) was een Franse beeldhouwer en schilder. Hij wordt gezien als de grondlegger van het fauvisme, een stroming binnen het expressionisme.  In zijn laatste levensjaren kon Matisse niet meer schilderen en bestonden zijn kunstwerken uit knipsels. Een van zijn knipsels is het werk Icarus uit 1947. 

Lees de  mythe van Icarus voor. Hieronder de verkorte versie, de uitgebreide versie van de mythe is o.a. te vinden op www.beleven.org.  

De val van Icarus
In het oude Griekenland woonde de beeldhouwer Daedalus met zijn zoon Icarus. Daedalus was de beroemdste beeldhouwer van zijn tijd. Maar dit maakte hem ijdel en jaloers. Zijn grootste angst was dat er iemand zou komen die beter was dan hij.
Daedalus' neefje Talos was erg slim. Hij vond verschillende handige voorwerpen uit, zoals de zaag en een pottenbakkersschijf. De jaloerse Daedalus merkte dat Talos beroemder werd dan hij en duwde hem van een hoge muur af. Talos stierf. Daedalus werd opgepakt, maar wist te ontsnappen. Hij vluchtte met Icarus naar het eiland Kreta, waar koning Minos de baas was.
Op Kreta leefde een verschrikkelijk monster, de Minotaurus. De koning vroeg Daedalus een hok voor het monster te bouwen, waarin hij wel ruimte had maar waar niemand hem zou kunnen vinden. Daedalus bouwde een ingewikkeld doolhof voor de Minotaurus. Hij deed meer opdrachten voor Minos, maar was niet gelukkig en kreeg heimwee naar zijn geboortestreek. Omdat Minos hem niet zomaar zou laten gaan, besloot Daedalus te vluchten.
Hij bedacht een plan: hij zou gaan vliegen. Hij verzamelde grote vogelveren, bond die met draad aan elkaar en boetseerde onder de veren een laag stevige was. De vleugels waren zo kunstig dat Daedalus veilig kon vliegen. Ook voor Icarus maakte hij een stel veren.
"Let goed op, Icarus," zei Daedalus. "Vlieg niet te laag, want dan worden je vleugels zwaar van het water en zul je in de zee vallen. Vlieg niet te hoog, want dan smelt de was door de zon en zul je ook neerstorten. Ik vlieg voorop, doe mij precies na."
En zo gingen ze middenin de nacht op reis. Daedalus keek regelmatig om of Icarus hem volgde en of hij zijn vleugels wel snel genoeg bewoog. Maar Icarus deed het prima en Daedalus hoefde minder vaak om te kijken.
Icarus was trots dat hij zo goed kon vliegen en werd overmoedig. Hij ging hoger vliegen om meer van de omgeving te kunnen zien. Maar toen gebeurde wat Daedalus al had voorspeld: de was in de vleugels van Icarus smolt en hij stortte gillend naar beneden. Daedalus, die een stuk verderop vloog, hoorde niets. Pas veel later ontdekte hij dat Icarus weg was en begon wanhopig te roepen: "Icarus! Icarus!"
Er kwam geen antwoord. Daedalus zocht overal, maar kon zijn zoon niet terugvinden. Tot hij op de golven onder zich losse veren zag drijven ...
Daedalus werd nooit meer gelukkig. De herinnering aan Icarus en het schuldgevoel over de door hem vermoorde Talos lieten hem niet meer los. Hij stierf als een eenzaam man.

Bekijk het originele werk Icarus van Matisse en beschouw dit met de klas.
Wat zie je? Op welk moment van de dag vlogen Daedalus en Icarus, waaraan kun je dat zien? (donkerblauwe achtergrond, sterren). Wat valt je op aan het lichaam van Icarus? (ledematen hebben verschillende diktes) Wat kun je daaruit afleiden? (geen ontwerp vooraf, maar geknipt uit de hand) Wat zou het rode puntje kunnen zijn? Hoe kun je aan de afbeelding zien dat Icarus valt? (armen wijd, hoofd staat niet recht) Kun je zien dat Icarus in de zee valt? (nee) Waarin zou hij nog meer kunnen vallen?

Opdracht
Icarus viel in de zee, maar onze Icarus valt in iets anders ... en jij mag zelf bedenken waarin hij valt!
Knip uit zwart papier een mensfiguur die valt. Je mag niet vooraf tekenen, je moet 'uit de hand' knippen. Lukt het de eerste keer niet, dan pak je een nieuw vel zwart papier. Knip sterren voor in de lucht. Knip een ondergrond: waarin valt Icarus? 

Leg de losse onderdelen op blauw papier en plak alles vast.

Met dank aan Jeannette Janse